Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 05

SR No.: 003295
Original Sutra Author: N/A
Author: Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2012
Total Pages: 400
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 209

१९२
श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने अज्ञातकर्तृकायां ढुण्ढिकायां ।
[के के भवन्तो भोजयन्ति, भोजयिष्यन्ति, भोजयितारो ? वा] किम् । प्रथमा जस् । 'किमः कस्तसादौ च' (२।१।४०) किम्० → क० । 'जस इ:' (१।४।९) इ० । 'अवर्णस्ये'० (१।२।६) ए। भवत् प्रथमा जस् । 'ऋदुदितः' (१।४।७०) नोऽन्तः । 'भुजंप पालनाऽभ्यवहारयोः' (१४८७) भुज् । भुञ्जन्तं प्रयुङ्क्ते । 'प्रयोक्तृ'० (३।४।२०) णिग्प्र० । 'लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४) गु० ओ । वर्त० अन्ति । 'कर्तर्यनद्भ्यः शव्' (३।४।७१) शव् । 'नामिनो'० (४।३।१) गु० ए । एदैतोऽयाय' (१।२।२३) अय् । भविष्यन्ती स्यन्ति । श्वस्तनी तारस । 'स्ताद्यशित'० (४।४।३२) इट् । 'नामिनो'. (४।३।१) गु० ए । 'एदैतोऽयाय्' (१।२।२३) अय् ।
[कतरो भवतोभिक्षां ददाति, दास्यति, दाता ? वा] किम् । द्वयोर्मध्ये कः = कतरः । 'यत्-तत्-किमन्यात्' (७।३।५३) डतरप्र० → अतर । 'डित्यन्त्यस्वरादेः' (२।१।११४) इम्लुक् । प्रथमा सि । 'सो रुः' (२।१।७२) स० → र० । भवत् पञ्चमी ङसि(षष्ठी ओस्) । ददाति, दास्यति, दाता वा ।
[कतमो भवतां भिक्षां ददाति, दास्यति, दाता ? वा] किम् । बहूनां मध्ये कः = कतमः । 'बहूनां प्रश्ने डतमश्च वा' (७।३।५४) डतमप्र० → अतम । 'डित्यन्त्यस्वरादेः' (२।१।११४) इम्लुक् । प्रथमा सि । 'सो रुः' (२।१।७२) स० → र० । भवत् षष्ठी आम् । ददाति, दास्यति, दाता वा ॥छ।
लिप्स्यसिद्धौ ॥५।३।१० ॥ [लिप्स्यसिद्धौ] लिप्स्यते इति लिप्स्यम् । 'य एच्चातः' (५।१।२८) यप्र० । 'अतः' (४।३।८२) अलुक् । लिप्स्यात् सिद्धिः = लिप्स्यसिद्धिः, तस्याम् = लिप्स्यसिद्धौ । सप्तमी ङि ।
अकिंवृत्तार्थोऽयमारम्भः ।
[यो भिक्षां ददाति, दास्यति, दाता वा स स्वर्गलोकं याति, यास्यति, याता वा] यद् । प्रथमा सि । 'आ द्वेरः' (२।१।४१) द० → अ० । 'लुगस्यादेत्यपदे' (२।१।११३) अलुक् । प्रथमा सि । 'सो रुः' (२।१।७२) स० → र० । भिक्षा द्वितीया अम् । ददाति, दास्यति, दाता वा । तद् । प्रथमा सि । 'आ द्वेरः' (२।१४१) द० → अ० । 'लुगस्यादेत्यपदे' (२।११११३) अलुक् । 'त: सौ सः' (२।१।४२) तस्य स० । स्वर्गलोक द्वितीया अम् । याति, यास्यति, याता वा । लिप्स्याद् भक्तात् स्वर्गसिद्धिमाचक्षाणो दातारं प्रोत्साहयति ॥छ।
पञ्चम्यर्थहेतौ ॥५।३।११ ॥ [पञ्चम्यर्थहेतौ] पञ्चम्या अर्थः = पञ्चम्यर्थः, पञ्चम्यर्थस्य हेतुः = पञ्चम्यर्थहेतुः, तस्मिन् । पञ्चम्यर्थः पैषादिस्तस्य हेतुनिर्मित्तमुपाध्यायागमनादि, तस्मिन् अर्थे वय॑ति-भविष्यति काले इत्यर्थः ।
[ उपाध्यायश्चेदागच्छति, आगमिष्यति, आगन्ता वा अथ त्वं सूत्रमधीष्व, अथ त्वमनुयोगमादत्स्व ] चेत् प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' (३।२।७) सिलुप् । अम (३९२) - द्रम (३९३) - हम्म (३९४) मी (३९५) - 'गम्लुं गतौ' (३९६) गम्, आङ्पूर्व० । वर्त० तिव् । 'कर्तर्यनद्भ्यः शव्' (३।४/७१) शव् । 'गमिषद्यमश्छ:' (४।२।१०६) म० → छ० । 'स्वरेभ्यः (१।३।३०) छस्य द्विः । 'अघोषे'० (१।३।५०) छस्य च० । आगमिष्यति । 'गमोऽनात्मने' (४।४।५१) इट् । अथ प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' (३।२७) सिलुप् । युष्मद् प्रथमा सि । 'त्वमहं सिना प्राक् चाऽकः' (२।१।१२) सिसउं युष्मद्'० "त्वम्"आदेशः । सूत्र द्वितीया अम् । अधि 'इंङ्क् अध्ययने' (११०५) इ । पञ्चमी स्व । 'नाम्यन्तस्था०' (२।३।१५) षत्वम् । 'समानानां'० (१।२।१) दीर्घः । 'डुदांग्क् दाने' (११३८) दा, आपूर्व० । पञ्चमी स्व । 'हवः शिति' (४।१।१२) द्विः । 'हुस्वः' (४।१।३९) ह्रस्वः । 'श्नश्चाऽऽतः' (४।२।९६) आलुक् । 'अघोषे'० (१।३।५०) द० → त० । अत्र भविष्यदुपाध्यायागमनमध्ययनादिविषयस्य प्रेषस्यातिसर्गस्य प्राप्तकालतायाश्च हेतुर्भवति ॥छ।।