Page Text
________________
पञ्चमाध्यायस्य तृतीयः पादः॥
[पुरा भुङ्क्ते ] पुरा प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' (३२।७) सिलुप् । 'भुजंप् पालना-ऽभ्यवहारयोः' (१४८७) भुज् । वर्त० ते । 'रुधां स्वरानो नलुक् च' (३।४।८२) श्नप्र० → न । 'श्ना-ऽस्त्योर्लुक्' (४।२।९०) नकारस्य अकारलुक् । 'च-जः क-गम्' (२।१।८६) ज० → ग० । 'अघोषे'० (१।३।५०) ग → क० । 'म्नां धुड्वर्गेऽन्त्यो '० (१।३।३९) न० → ङ० ।
[ यावद् भुङ्क्ते ] यावत् प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' (३।२७) सिलुप् । 'भुङ्क्ते' पूर्ववत् । भविष्यदनद्यतनेऽपि परत्वाद् वर्तमानैव "पुरा श्वो भुङ्क्ते" "यावत् श्वो व्रजति" ।
लाक्षणिकत्वादिह न भवति
[महत्या पुरा जेष्यति ग्रामम्] महत्या पुरा 'जिं अभिभवे' (८) जि । भविष्यन्ती स्यति । 'नामिनो'० (४।३।१) गु० ए । 'नाम्यन्तस्था'० (२।३।१५) षत्वम् । ग्राम द्वितीया अम् ॥छ।।
कदा-कोर्नवा ॥५३४ ॥
[कदाकोः ] कदा च कहिश्च = कदाकीं, तयोः = कदाकोः । सप्तमी ओस् ।
[नवा] नवा प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' (३।२७) सिलुप् ।
[कदा भुङ्क्ते, कदा भोक्ष्यते, कदा भोक्ता] 'कदा' पूर्ववत् (५।३।६) । 'भुजंप् पालना'-ऽभ्यवहारयोः' (१४८७) भुज् । 'भुङ्क्ते' पूर्ववत् (५।३।७) । भविष्यन्ती स्यते । श्वस्तनी ता । 'लघोरुपान्त्यस्य (४।३।४) गु० ओ । 'च-जः क-गम्' (२।१।८६) ज० → ग० । अघोषे'० (११३५०) ग० → क० । 'नाम्यन्तस्था० (२।३।१५) षत्वम् । 'क-षयोगे क्ष० ।
[कर्हि भुङ्क्ते, कर्हि भोक्ष्यते, कर्हि भोक्ता] किम् । कस्मिन् अनद्यतने काले = कर्हि । 'अनद्यतने हिः' (७।२।१०१) हिप्र० । 'किमः कस्तसादौ च' (२।१।४०) क० । प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' (३।२७) सिलुप् । 'भुङ्क्तेभोक्ष्यते-भोक्ता' पूर्ववत् ।
भूते तु नित्यं परोक्षादयः -
[कदा बुभुजे] 'कदा' पूर्ववत् (५।३।६) । भुज् । परोक्षा ए । 'द्विर्धातुः परोक्षा-डे'० (४।१।१) द्विः । 'व्यञ्जनस्याऽनादेर्लुक्' (४।१।४४) अनादिव्यञ्जनलोप: । 'द्वितीय-तुर्ययोः पूर्वी' (४।१।४२) भ० → ब० ।
[कदा भुक्तवान् ] 'कदा' पूर्ववत् (५।३।६) । भुज् । भुङ्क्ते स्म = भुक्तवान् । 'क्त-क्तवतू' (५।१।१७४) क्तवतुप्र० → तवत् । 'च-जः क-गम्' (३।११८६) ज० → ग० । 'अघोषे'० (१।३।५०) ग० → क० । प्रथमा सि । 'ऋदुदितः' (१।४।७०) नोऽन्तः । 'अभ्वादेरत्वसः सौ' (१।४।९०) दीर्घः । 'पदस्य' (२।१६८९) तलुक् । कहियो
किंवृत्ते लिप्सायाम् ॥५।३।९ ॥ [किंवृत्ते ] विभक्त्यन्तस्य डतर-डतमान्तस्य च किमो वृत्तं = किंवृत्तम्, तस्मिन् । अयं वैयाकरणानां संज्ञा ।
[लिप्सायाम् ] 'डुलभिष् प्राप्तौ' (७८६) लभ् । लब्धुमिच्छा = लिप्सा । 'तुमर्हादिच्छायां'० (३।४।२१) सन्प्र० । 'रभ-लभ-शक-पत-पदामिः' (४।१।२१) अकारस्य इ । 'अघोषे'० (११३५०) भ० → प० । 'आत्' (२।४।१८) आप्प्र० → आ, तस्याम् । 'आपो ङितां यै-यास्-यास्-याम्' (१।४।१७) ङि० → याम् ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003295 |
| Book Title | Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vimalkirtivijay |
| Publisher | Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad |
| Publication Year | 2012 |
| Total Pages | 400 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 17 MB |