Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 05

SR No.: 003295
Original Sutra Author: N/A
Author: Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2012
Total Pages: 400
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 20

पञ्चमाध्यायस्य प्रथमः पादः ॥
[कारकः] 'डुकृंग् करणे' (८८८) कृ । करोतीति । 'णक-तृचौ' (पाश४८) णकप्र० →>> अक । 'नामिनोऽकलि-हले:' ( ४।३।५१) वृ० आर् । प्रथमा सि ।
[कर्ता ] कृ । करोतीति । 'णक-तृचौ' (५।१।४८) तृच्प्र० तृ । प्रथमा सि । ऋदुशनस्- पुरुदंशोऽनेहश्च सेर्डा : ' (१।४।८४) सि० डा० आ० । 'डित्यन्त्यस्वरादेः' (२।१।११४) अन्त्यस्वरादिलोपः ।
[ पचः ] 'डुपचष् पाके' (८९२) पच् । पचतीति । 'लिहादिभ्यः' (५/१/५०) अच्प्र० अ । प्रथमा सि । 'सो रुः' (२|१/७२) स०र० । 'रः पदान्ते० ' (१।३।५३) विसर्ग: ।
[ नन्दनः] 'टुनदु समृद्धौ' (३१२) नद् । 'उदितः स्वरान्नोऽन्तः' (४|४|९८) नन्द् । नन्दन्तं प्रयुङ्क्ते । ‘प्रयोक्तृव्यापारे ‘णिग्’ (३।४।२०) णिग्प्र० । नन्दयतीति । 'नन्द्यादिभ्योऽनः' (५/१/५२) अनप्र० । 'णेरनिटि' (४|३|८३) ग्लोपः । प्रथमा सि । 'सो रुः' (२।१।७२) स०र० । 'रः पदान्ते० ' (१।३।५३) विसर्गः ॥छ |
३
व्याप्ये घुर- केलिम - कृष्टपच्यम् ॥ ५।१४ ॥
[ व्याप्ये] व्याप्य सप्तमी ङि ।
[ घुरकेलिमकृष्टपच्यम् ] घुरश्च केलिमश्च कृष्टपच्यश्च = घुरकेलिमकृष्टपच्यम् ।
[भगुरं काष्ठम् ] 'भञ्जोंप् आमर्दने' (१४८६) भज् । भनक्ति काष्ठं देवदत्तः, स एवं विवक्ष्यते नाहं भनज्मि, किन्तु भज्यते काष्ठं स्वयमेवेत्येवंशीलम् । 'भञ्जि - भासि - मिदो घुर: ' ( ५|२|७४) घुरप्र० उर । तेऽनिश्च - जो: क-गौ घिति' (४|१|१११) ज०ग० । सि-अम् ।
[ भिदुरः कुशूल: ] 'भिपी विदारणे' (१४७७) भिद् । भिनत्ति कुसू (शू) लं देवदत्तः, स एवं विवक्ष्यते नाहं भिनद्भि, किन्तु भिद्यते स्वयमेवेत्येवंशीलः । 'वेत्ति - च्छिद - भिदः कित्' (५/२/७५) घुरप्र० → उर ।
[ छिदुरा रज्जुः ] 'छिपी द्वैधीकरणे' (१४७८) छिद् । छिनत्ति रज्जुं देवदत्तः, स एवं विवक्ष्यते नाहं छिनमि, किन्तु छिद्यते स्वयमेवेत्येवंशीलः । 'वेत्ति - च्छिद - भिदः कित्' (५/२/७५) घुरप्र० उर। 'आत्' (२|४|१८) आप्प्र०
→ आ ।
[ भासुरः ] 'भासि दीप्तौ' (८४६) भास् । भासत इत्येवंशीलः । 'भञ्जि - भासि-मिदो घुरः' (५/२/७४) घुरप्र० →
उर ।
[ मेदुर: ] 'ञिमिदाच् स्नेहने' (१९८०) मिद् । मेद्यतीत्येवंशील: । 'भञ्जि - भासि - मिदो घुर: ' (५/२/७४) घुरप्र० 'उर । 'लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४) गु० ए ।
[ विदुरः ] 'विदक् ज्ञाने । (१०९९) विद् । वेत्तीत्येवंशीलः । 'वेत्ति - च्छिद - भिदः कित्' (५/२/७५) घुरप्र० उर । सर्वत्र प्रथमा सि । 'सो रुः' (२।१।७२) स०र० । 'र: पदान्ते० ' (१।३।५३) विसर्ग: ।
[ पचेलिमा माषाः] 'डुपचींष् पाके' (८९२) पच् । पचति माषान् देवदत्तः, स एवं विवक्षते नाहं पचामि, किन्तु पच्यते (न्ते) स्वयमेव । 'विहा - विशा - पचि - भिद्यादेः केलिमः' (उणा० ३५४) केलिमप्र० एलिम । प्रथमा जस् ।
[ भिदेलिमास्तण्डुलाः ] 'भिपी विदारणे' (१४७७) भिद् । भिनत्ति तण्डुलान् देवदत्तः, स एवं विवक्षते नाहं भिनमि, किन्तु भिद्यते (न्ते) स्वयमेव = भिदेलिमाः । 'विहा - विशा-पचि - भिद्यादेः केलिमः' (उणा० ३५४) केलिमप्र० -> एलिम । प्रथमा जस् ।
For Private Personal Use Only