Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 05

SR No.: 003295
Original Sutra Author: N/A
Author: Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2012
Total Pages: 400
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 186

पञ्चमाध्यायस्य द्वितीयः पादः॥
१६९
[मन्तूयिता] 'मन्तु रोष-वैमनस्ययोः' (१९९६) मन्तु । 'धातोः कण्ड्वादेर्यक्' (३।४।८) यक्प्र० → य । मन्तूयतीति मन्तूयिता । 'तृन् शील-धर्म-साधुषु' (५।२।२७) तृन्प्र० → तृ० । 'स्ताद्यशितोऽत्रोणादेरिट' (४।४।३२) इट् । 'अतः' (४।३।८२) अलुक् । - विनाशिग्रहणं तु अन्यस्य ण्यन्तस्य निवृत्त्यर्थम्, कथं तर्हि गणकः ? अत्रेदं व्याख्यानं कर्त्तव्यम्, यत् विनाशीति णिगन्तस्योपादानं करोति तत् ज्ञापयति - अन्यस्यापि णिगन्तस्य वर्जनं तेन णिजन्तस्य भवत्येव । क्लिशेरविशेषेण ग्रहणात् देवादिकादिदित्त्वेऽपि 'इ-ङितो व्यञ्जनाद्यन्तात्' (५।२।४४) इत्यनेन अनो न भवति ॥छ।।
उपसर्गाद् देवृ-देवि-क्रुशः ॥ ५।२।६९ ॥ [उपसर्गात् ] उपसर्ग पञ्चमी ङसि । [ देवृदेविक्रुशः] देवृश्च देविश्च क्रुश् च = देवृदेविक्रुश्, तस्मात् ।
[आदेवकः ] तेवृङ् (८१६) - 'देवृङ् देवने' (८१७) देव, आयूर्व० । आदेवत इत्येवंशीलः = आदेवकः । अनेन णकप्र० → अक ।
[परिदेवकः] परिदेवत इत्येवंशीलः = परिदेवकः । अनेन णकप्र० → अक । देवीति दीव्यतेर्देवतेर्वा ण्यन्तस्य ग्रहणम् ।
[आदेवकः] 'दिवूच क्रीडा-जयेच्छा-पणि-द्युति-स्तुति-गतिषु' (११४४) दिव् । तेवृङ् (८१६) 'देवृङ् देवने' (८१७) देव, आयूर्व० । आदीव्यन्तं - आदेवमानं वा प्रयुङ्क्ते । 'प्रयोक्तृ' ० (३।४।२०) णिग्प्र० । 'लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४) गु० ए । आदेवयतीत्येवंशीलः = आदेवकः ।
[परिदेवकः] परिदीव्यन्तं - परिदेवमानं वा प्रयुङ्क्ते । 'प्रयोक्तृ' (३।४।२०) णिग्प्र० । 'लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४) गु० ए । परिदेवयतीत्येवंशीलः = परिदेवकः । अनेन णकप्र० → अक । 'णेरनिटि' (४।३।८३) णिग्लुक ।
[आक्रोशकः] 'क्रुशं आह्वान-रोदनयोः' (९८६) क्रुश्, आयूर्व० । आक्रोशतीत्येवंशीलः = आक्रोशकः । अनेन णकप्र० → अक । 'लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४) गु० ओ ।
[परिक्रोशकः] परिक्रोशतीत्येवंशीलः = परिक्रोशकः । अनेन णकप्र० → अक । 'लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४) गु० ओ।
[देवनः] देवमानं प्रयुङ्क्ते । 'प्रयोक्तृ' ० (३।४।२०) णिग्प्र० । देवयतीत्येवंशीलः = देवनः । 'इङितो व्यञ्जनाद्यन्तात्' (५।२।४४) अनप्र० । 'णेरनिटि' (४।३।८३) णिग्लुक् ।
[देवयिता] दीव्यन्तं प्रयुङ्क्ते । 'प्रयोक्तृ'० (३।४।२०) णिग्प्र० । 'लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४) गु० ए । देवयतीत्येवंशीलः = देवयिता । 'तृन् शील-धर्म-साधुषु' (५।२।३७) तृन्प्र० । 'स्ताद्यशितोऽत्रोणादेरिट' (४।४।३२) इट् । 'नामिनो गुणोऽक्ङिति' (४।३।१) गु० ए । 'एदैतोऽयाय्' (१।२।२३) अय् । प्रथमा सि । 'ऋदुशनस्'० (१।४।८४) सि० → डा० । 'डित्यन्त्यस्वरादेः' (२।१।११४) अन्त्यस्वरादिलोपः ॥छ।।
___ वृङ्- भिक्षि - लुण्टि - जल्पि - कुट्टाट्टाकः ॥५।२७० ॥ [वृभिक्षिलुण्टिजल्पिकुट्टात् ] वृङ् च भिक्षिश्च लुण्टिश्च जल्पिश्च कुट्टश्च = वृशिक्षिलुण्टिजल्पिकुट्टम्, तस्मात् । [टाकः] टाक प्रथमा सि । सो रुः' (२।१।७२) स० → र० ।