Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 05

SR No.: 003295
Original Sutra Author: N/A
Author: Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2012
Total Pages: 400
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 165

१४८
श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने अज्ञातकर्तृकायां ढुण्ढिकायां ।
[क्षिप्नुः ] 'क्षिपीत् प्रेरणे' (१३१७) क्षिप् । 'क्षिपंच प्रेरणे' (११५८) क्षिप् । क्षेपणशील: - क्षेपणधर्मा - साधु क्षिपति - क्षिप्यति वा = क्षिप्नुः । अनेन क्नुप्र० → नु ॥छ।।
सन्-भिक्षा-ऽऽशंसेरुः ॥ ५।२।३३ ॥ [सन्भिक्षाऽऽशंसेः] सन् च भिक्षु च आशंसिश्च = सन्भिक्षाऽऽशंसि, तस्मात् । [:] उ प्रथमा सि । 'सो रु:' (२।१७२) स० → र० । 'र: पदान्ते'० (१।३।५३) विसर्गः ।
[चिकीर्षुः] 'डुकंग करणे' (८८८) कृ । कर्तृमिच्छति । 'तुमर्हादिच्छायां सन्नतत्सनः (३।४।२१) सन्प्र० । 'स्वरहन-गमोः सनि धुटि' (४।१।१०४) दीर्घः । 'ऋतां क्ङितीर्' (४।४।११६) इर् । 'सन्-यङश्च' (४।१।३) द्विः । 'व्यञ्जनस्याऽनादेर्लुक् (४।१।४४) अनादिव्यञ्जनलोपः । 'क-डश्च-ज्' (४।१।४६) क० → च० । 'नाम्यन्तस्था-कवर्गात्'० (२।३।१५) षत्वम् । 'भ्वादेर्नामिनो'० (२।३।६३) दीर्घः । चिकीर्षणशीलः - चिकीर्षणधर्मा - साधु चिकीर्षति वा = चिकीर्षुः । अनेन उप्र० । 'अतः' (४।३।८२) अलोपः ।
[जिहीर्षुः] 'हंग् हरणे' (८८५) ह । हर्तुमिच्छति । 'तुमर्हादिच्छायां सन्नतत्सनः' (३।४।२१) सन्प्र० । 'स्वर-हनगमोः'० (४।१।१०४) दीर्घः । 'ऋतां क्ङितीर्' (४।४।११६) इर् । 'सन्-यङश्च' (४।१।३) द्विः । 'व्यञ्जनस्याऽनादेर्लुक्' (४।१।४४) अनादिव्यञ्जनलोपः । 'ग-होर्जः' (४।१।४०) ह. → ज० । 'नाम्यन्तस्था-कवर्गात्'० (२।३।१५) षत्वम् । 'भ्वादेर्नामिनो'० (२।१।६३) दीर्घः । जिहीर्षणशीलो जिहीर्षणधर्मा - साधु जिहीर्षति वा = जिहीर्षुः । अनेन उप्र० । 'अतः' (४।३।८२) अलोपः ।
[भिक्षुः] 'भिक्षि याच्ञायाम्' (८८०) भिक्ष । भिक्षत इत्येवंशीलो धर्मा-साधुर्वा = भिक्षुः । अनेन उप्र० ।
[आशंसु] "आशंस्" इति आङः 'शसुङ इच्छायाम्' (८५३) इत्यस्य ग्रहणम्, न तु 'शंसू स्तुतौ च' (५५०) इत्यस्य, तत्राङ्योगस्यानियतत्वात् । आशंसनशीलः - आशंसनधर्मा - साधु आशंसते वा = आशंसुः । अनेन उप्र० ॥छ।।
विन्द्विच्छू ॥ ५।२।३४ ॥ [विन्द्विच्छू] विन्दुश्च इच्छुश्च = विन्द्विच्छू । 'इदुतोऽस्त्रेरीदूत्' (१।४।२१) औता सह ऊ ।
[विन्दुः] 'विदक् ज्ञाने' (१०९९) विद् । वेदनशीलो वेदनधर्मा-साधु वेत्ति वा = विन्दुः । अनेन उप्र० - न् उपान्त्ये निपात्यते ।
[इच्छुः] 'इषत् इच्छायाम्' (१४१९) इष् । एषणशीलः - एषणधर्मा - साधु इच्छति वा = इच्छुः । अनेन उप्र० - षस्य छत्वं निपात्यते ।
[अपां विन्दुः] अप् षष्ठी आम् । 'विदु अवयवे' (३१०) विद् । 'उदितः स्वरान्नोऽन्तः' (४।४।९८) विन्द् । विन्दते हलं = विन्दुः (?) (विन्दति = अवयवं प्राप्नोतीति विन्दुः) । 'भृ - म - त - त्सरि - तनि - धन्यनि - मनि - मस्जि - शी - वटि - कटि - पटि - गडि - चञ्च्यसि - वसि - पि - १ - स्वृ - स्निहि - क्लिदि - कन्दीन्दि - विन्द्यन्धि - बन्ध्यणि - लोष्टि - कुन्थिभ्य उ:' (उणा० ७१६) उप्र० ॥छ।
शू - वन्देरारुः ॥ ५।२।३५ ॥ [वन्देः ] शृश्च वन्दिश्च = शृवन्दि, तस्मात् । [आरुः] आरु प्रथमा सि । 'सो रुः' (२११७२) स० → र० । 'र: पदान्ते'० (१३५३) विसर्गः ।