Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 05

SR No.: 003295
Original Sutra Author: N/A
Author: Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2012
Total Pages: 400
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 156

पञ्चमाध्यायस्य द्वितीयः पादः ॥
१३९
[वर्धते] 'वृधूङ् वृद्धौ' (९५७) वृध् । वर्त० ते । 'कर्तर्यनद्भ्यः शव्' (३।४।७१) शव् । 'लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४) गु० अर ।
[बिसम्] बिस सि-अम् । क्रियाया हेतुर्जनकस्तत्र -
[अर्जयन् वसति] 'अर्ज अर्जने' (१४२) अ । अर्जन्तं प्रयुङ्क्ते । 'प्रयोक्तृव्यापारे णिग्' (३।४।२०) णिग्प्र० । अर्जयतीति अर्जयन् । अनेन शतृप्र० → अत् । 'कर्त्तर्यन'० (१४/७१) शव् । 'नामिनो गुणोऽक्ङिति' (४।३।१) गु० ए । 'एदैतोऽयाय' (शरा२३) अय् । लुगस्यादेत्यपदे' (२१११३) अलोपः । प्रथमा सि । 'ऋदुदितः' (१४७०) नोऽन्तः । 'वसं निवासे' (९९९) वस् । वर्त्त० तिव् । 'कतर्यन'० (३।४।७१) शव् ।
एष्यति तु सस्यौ - [यास्यन् ] 'यांक प्रापणे' (१०६२) या । यास्यति = यास्यन् । अनेन शतृप्र० → अत् - "स्य" आदौ च ।
[शयिष्यमाणः] 'शीङ्क् स्वप्ने' (११०५) शी । शयिष्यते = शयिष्यमाणः । अनेन आनशप्र० → आन - "स्य" आदौ च । 'अतो म आने' (४।४।११४) मोऽन्तः । 'स्ताद्यशितोऽत्रोणादेरिट्' (४।४।३२) इट् । 'शीङ ए: शिति' (४।३।१०४) ए । 'एदैतोऽयाय' (१।२।२३) अय् । 'नाम्यन्तस्था-कवर्गात्'० (२।३।१५) षत्वम् ।
[पक्ष्यन् ] 'डुपचींष् पाके (८९२) पच् । पक्ष्यति = पक्ष्यन् । अनेन शतृप्र० → अत् - आदौ स्यश्च । [पक्ष्यमाणः] पक्ष्यते = पक्ष्यमाणः । अनेन आनशप्र० → आन-आदौ स्यश्च । [पक्ष्यत्तरः] प्रकृष्टः पक्ष्यन् = पक्ष्यत्तरः । 'द्वयोविभज्ये'० (७।३।६) तरप्प्र० → तर । [पक्ष्यमाणतमः] बहूनां मध्ये प्रकृष्टः पक्ष्यमाणः = पक्ष्यमाणतमः । 'प्रकृष्टे तमप्' (७।३।५) तमप्र० → तम ।
[पक्ष्यतितराम् ] अयमनयोर्मध्येऽतिशयेन पक्ष्यति = पक्ष्यतितराम् । 'द्वयोविभज्ये'० (७।३।६) तरप्प्र० → तर । 'किं - त्याद्येऽव्ययादसत्त्वे'० (७३।८) तर० → तराम् ।
[पक्ष्यतितमाम् ] अयमेषां मध्ये प्रकृष्टः पक्ष्यति → पक्ष्यतितमाम् । 'प्रकृष्टे तमप्' (७।३।५) तमप्प्र० → तम । 'किं - त्याद्येऽव्ययादसत्त्वे'० (७३।८) तम० → तमाम् ।
सर्वेष्वेकविषयत्वाद् भविष्यन्त्यपि - [पक्ष्यन् व्रजति] पक्ष्यन् पूर्ववत्, व्रजति ।
ॐ [भोक्ष्यमाणो व्रजति] 'भुजंप पालना-ऽभ्यवहारयोः' (१४८७) भुज् । भोक्ष्यते = भोक्ष्यमाणः । अनेन आनश्प्र० → आन - आदौ स्यश्च । 'अतो म आने' (४|४|११४) मोऽन्तः । 'लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४) गु० ओ । 'चजः क-गम्' (२।११८६) ज० → ग० । 'अघोषे प्रथमोऽशिटः' (४।३।५०) ग० → क० । 'नाम्यन्तस्था - कवर्गात्'० (२।३।१५) षत्वम् । क-षयोगे क्ष० । 'र-घुवर्णान्नो ण'० (२३।६२) णत्वम् । क्रियायां क्रियार्थायाम् ।
एकविषयत्वाच्च भविष्यन्त्यादयोऽपि
[पाचको व्रजति ] 'डुपचींष् पाके' (८९२) पच् । पक्ष्यतीति पाचकः । 'क्रियायां क्रियार्थायां तुम् णकच् भविष्यन्ती' (५।३।१३) णकच्प्र० → अक । “णिति' (४।३।५०) उपान्त्यवृद्धिः प० → पा० । ॐ बृहवृत्तौ - पक्ष्यमाणो व्रजति ।