Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 05

SR No.: 003295
Original Sutra Author: N/A
Author: Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2012
Total Pages: 400
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 151

श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने अज्ञातकर्तृकायां दुण्ढिकायां ।
[“अथाह वर्णी विदितो महेश्वरः, यावद् गिरः खे मरुतां चरन्ति" कुमारसम्भवे ] 'बूंगक् व्यक्तायां वाचि' (११२५) ब्रू । वर्त्त० तिव् । 'ब्रूगः पञ्चानां पञ्चाऽऽहश्च' (४।२।११८) आह० । वर्णो ब्रह्मचारि (री) लिङ्गमस्याऽस्तीति । ‘वर्णाद् ब्रह्मचारिणि' (७|२/६९) इन्प्र० । ' त्रन्त्यस्वरादेः' (७|४|४३) अलुक् । ('अवर्णेवर्णस्य' (७|४|६८) अलुक् ) ।) प्रथमा सि । 'इन् - हन् पूषा' ० (१।४।८७) दीर्घः । 'दीर्घड्याब्' ० ( १|४|४५) सिलुक् । 'नाम्नो नोऽननः ' (२|१|९१) नलुक् । 'विदक् ज्ञाने' (१०९९) विद् । विद्यते स्म । 'क्त-क्तवतू' (५|१|१७४) क्तप्र० → त । 'स्ताद्यशितोऽत्रोणादेरिट्' (४|४|१३२) इट् । प्रथमा सि ।
आदिग्रहणमिह पूर्वत्र च प्रयोगानुसरणार्थम् । एवं च पुरादियोगेऽद्यतनी - ह्यस्तनी - परोक्षा-वर्त्तमानाश्चतस्त्रो विभक्तयः सिद्धाः ।
स्म पुरायोगे तु परत्वाद् वर्त्तमानैव
[ नटेन स्म पुराऽधीयते ] नट तृतीया टा । स्म प्रथमा सि । पुरा प्रथमा सि । अधि 'इंक् अध्ययने' (११०४) इ । वर्त्त० ते । 'क्यः शिति' (३।४।७०) क्यप्र०य । 'समानानां ' ० ( १।२1१) दीर्घः ।
त्रययोगेऽप्येवं ज्ञेयम् ॥छ||
१३४
-
नौ पृष्टोक्तौ सद्वत् ॥ ५।२।१७ ॥
[ ननौ ] ननु सप्तमी ङि ।
[ पृष्टोक्तौ ] पृष्टस्य उक्ति: = पृष्टोक्तिः, तस्याम् ।
[ सद्वत् ] सतीव = सद्वत् । 'तत्र' (७|१|५३) वत्प्र० । प्रथमा सि । 'अव्ययस्य ( ३|२|७) सिलुप् । अनद्यतन इति निवृत्तम्, पृष्टस्य - धात्वर्थस्योक्तिः प्रतिवचनं = पृष्टोक्तिः, सद्वत् इति वचनात् । अत्रेति कोऽर्थः ? वर्त्तमानाविषये शत्रानशावपि भवतः ।
[ किमकार्षीः कटं चैत्र !? ननु करोमि भोः ! ननु कुर्वन्तं कुर्वाणं मां पश्य ] 'डुकंग करणे' (८८८) कृ । करोतीति कुर्वन् । 'शत्रानशावेष्यति' ० (५/२/२०) शतृप्र० अत् । 'कृग्-तनादेरुः' (३|४|८३) उप्र० । 'नामिनो गुणोऽक्ङिति' (४।३।१) गु० अर् । 'अतः शित्युत्' (४।२२८९) अकारस्य उ० । प्रथमा सि । 'ऋदुदित: ' (१|४|७०) नोऽन्तः । 'दीर्घङ्याब्’० (१।४।४५) सिलुक् । पदस्य (२२११८९) तलोपः । तम् = कुर्वन्तम् ।
कुरुते = कुर्वाणः । 'शत्रानशावेष्यति' ० (५/२/२०) आनश्प्र० आन । 'कृग् तनादेरुः ( ३।४।८३) उप्र० । 'नामिनो गुणोऽक्ङिति' (४|३|१) गु० अर् । 'अतः शित्युत्' (४।२।८९) अकारस्य उ० । 'इवर्णादेरस्वे' ० ( ११२।२१ ) व्०, तम् = कुर्वाणम् ।
अस्मद् द्वितीया अम् । 'लोकात् ' (१|१|३) "अद्" विश्लेषियइ । 'त्व - मौ प्रत्ययोत्तरपदे चैकस्मिन् ' (२|१|११) "म" आदेश: । 'लुगस्यादेत्यपदे' (२।१।११३) अलोपः । 'अमौमः (२।१।१६) अम्० म० । 'युष्मदस्मदोः ' (२|१|६) द० आ० । 'समानानां ' ० ( १ | २|१) दीर्घः, पश्य ।
[ किमवोचः किञ्चिच्चैत्र !? ननु ब्रवीमि भोः ! ननु ब्रुवन्तं बुवाणं मां पश्य ] बूंग्क् व्यक्तायां वाचि (११२५) ब्रू । ब्रवीति = ब्रुवन् । 'शत्रानशावेष्यति' ० (५/२/२०) शतृप्र० अत् । 'संयोगात् ' (२1१/५२ ) उव् । प्रथमा सि । 'ऋदुदित: ' (१।४।७०) नोऽन्तः । 'दीर्घङयाब् ' ० (१।४।४५) सिलुक् । 'पदस्य' (२२११८९) तलोपः । तम् = ब्रुवन्तम् ।
For Private Personal Use Only