________________
११४
प्रत्ययनियमं कालविषयमाह
(२) तथा एभ्यः कृगो भूत एव क्विप् । इह न भवति
[ कर्मकारः ] कर्म करोति - करिष्यति वा = कर्मकारः ।
[ मन्त्रकारः ] मन्त्रं करोति - करिष्यति वा = मन्त्रकारः । [ पदकारः ] पदं करोति
करिष्यति वा = पदकारः ।
सर्वत्र ‘कर्मणोऽण्' (५।१/७२ ) अण्प्र० अ । नामिनोऽकलि-हलेः' (४।३।५१) वृद्धिः आर् ।
कालनियमं प्रत्ययविषयमाह
(३) तथा एभ्यः परात् कृगो भूते क्विबेव, नान्यः प्रत्यय:, तेन -
[ कर्मकार:] कर्म कृतवान् = कर्मकारः । 'कर्मणोऽण्' (५/१/७२ ) इत्यण् न भवति ।
[ शास्त्रकृत् ] शास्त्रं 55 करोतीति शास्त्रकृत् ।
[ तीर्थकृत् ] तीर्थं करोतीति तीर्थकृत् ।
[ वृत्तिकृत् ] वृत्तिं करोतीति वृत्तिकृत् ।
[ सूत्रकृत् ] सूत्रं करोतीति सूत्रकृत् ।
-
श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने अज्ञातकर्तृकायां दुण्ढिकायां ।
[ भाष्यकृत् ] भाष्यं करोतीति भाष्यकृत् ।
सर्वत्र क्विप्प्र० । 'ह्रस्वस्य तः पित्कृति' (४|४|११३) तोऽन्तः । ' अप्रयोगीत् ' (१।१।३७) क्विप्लोपः ॥छ । सोमात् सुगः || ५|१|१६३ ॥
[ सोमात् ] सोम पञ्चमी ङसि ।
[सुग: ] सुग् पञ्चमी ङसि ।
[ सोमसुत्] सोम ‘पुंग्ट् अभिषवे' (१२८६) षु । 'षः सोऽष्ट्यै- ष्ठिव - ष्वष्कः (२।३।९८) सु । सोमं सुतवान् सोमसुत् । अनेन क्विप्प्र० । 'ह्रस्वस्य तः पित्कृति' (४|४|११३) तोऽन्तः । 'अप्रयोगीत् ' (१|१|३७) क्विप्लोपः ।
अयमपि नियमार्थो योगः । चतुर्विधश्चात्र नियमः ।
धातुनियमं उपपदविषयमाह
Jain Education International
(१) सोमादेवेति नियमात्
[ सुरासावः] सुरां सुतवान् = सुरासावः । कर्मणोऽण्' (५/१/७२ ) अणूप्र० अ । नामिनोऽकलि-हले ः ' (४।३।५१) वृद्धिः औ । 'ओदौतोऽवाव्' (१।२।२४) आव् । एवम् -
[ सुरासुत्] सुरां सुतवान् = सुरासुत् । क्विप्' (५|१|१४८) क्विप्प्र० । 'ह्रस्वस्य तः पित्कृति' (४|४|११३) तोऽन्तः । अप्रयोगीत् ' (१|१|३७) क्विप्लोपः ।
फ श० म० न्या० - करोतीत्यस्य स्थाने कृतवान् ।
For Private
=
Personal Use Only
www.jainelibrary.org
