Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 05

SR No.: 003295
Original Sutra Author: N/A
Author: Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2012
Total Pages: 400
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 121

श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने अज्ञातकर्तृकायां दुण्ढिकायां ।
[ देवद्युङ् ] देवमञ्चतीति देव । अनेन क्विप्प्र० । सर्वादि - विष्वग्- देवाड्डद्रिः क्व्यञ्चौ ( ३।२।१२२) "डद्रि" आगमु अद्रि० । 'डित्यन्त्य० ' (२|१|११४) अलुक् । 'अप्रयोगीत्' (१।१।३७) क्विप्लोपः । प्रथमा सि । 'अच: ' (१।४।६९) नोऽन्तः । 'दीर्घङ्याब्० ' (१।४।४५) सिलुक् । 'पदस्य' (२२११८९) चलुक् । 'युजञ्च क्रुञ्चो नो ङः ' (२।१।७१) न० ड० ।
१०४
[ अदङ् ] अदस् । अमुमञ्चतीति अदङ् । अनेन क्विप्प्र० । सर्वादि - विष्वग् - देवाड्डद्रिः क्व्यञ्चौ (३।२।१२२) "डद्रि" आगमु अद्रि० । 'डित्यन्त्यस्वरादेः' (२|१|११४) अस्लुक् । 'अप्रयोगीत् ' (१।१।३७) क्विप्लोपः । शेषं पूर्ववत् ।
[ तिर्यङ् ] तिरस् 'अञ्चू गतौ च' (१०५) अञ्च् । तिरोऽञ्चतीति तिर्यङ् । अनेन क्विप्प्र० । 'अञ्चोऽनर्चायाम् ' (४।२।४६) नलुक् । ‘तिरसस्तिर्यति' ( ३।२।१२४) तिरस्० "तिरि" आदेशः । शेषं पूर्ववत् ।
[ सध्यङ् ] सहाऽञ्चतीति सध्यङ् । अनेन क्विप्प्र० । 'अञ्चोऽनर्चायाम् ' ( ४।२।४६) नलुक् । 'अप्रयोगीत् ' (१|१|३७) क्विप्लोप: । 'सह- समः सध्रि० ' ( ३।२।१२३) "सध्रि" आदेशः । शेषं पूर्ववत् ।
[ सम्यङ् ] समञ्चतीति सम्यङ् । अनेन क्विप्प्र० । 'अञ्चोऽनर्चायाम् ' ( ४।२।४६ ) नलुक् । 'अप्रयोगीत् ' (१|१|३७) क्विप्लोप: । 'सह- समः सध्रि०' (३।२।१२३) "समि" आदेशः । शेषं पूर्ववत् ।
[प्राङ् ] प्राञ्चतीति प्राङ् । अनेन क्विप्प्र० । 'अञ्चोऽनर्चायाम् ' ( ४।२।४६) नलुक् । शेषं पूर्ववत् ।
[ प्रत्यङ् ] प्रत्यञ्चतीति प्रत्यङ् । अनेन क्विप्प्र० । 'अञ्चोऽनर्चायाम् ' ( ४।२।४६) नलुक् । शेषं पूर्ववत् ।
[ ऋत्विग् याजकः ] ऋतु 'यजीं देवपूजा - सङ्गतिकरण- दानेषु' (९९१) यज् । ऋतुं ऋतवे - ऋतुप्रयोजनो वा यजते ऋत्विग् याजकः । अनेन क्विप्प्र० । 'यजादि - वचे: किति' (४|१| ७९ ) वृत् यस्य इ० । 'अप्रयोगीत्' (१।१।३७) क्विप्लोपः । प्रथमा सि । 'दीर्घङ्याब्० ' (१।४।४५) सिलुक् । 'ऋत्विज् दिश् - दृश्-स्पृश् - स्रज् - दधृषुष्णिहो गः ' (२|१|६९) ज०ग० ।
[ दधृक् प्रगल्भः ] 'ञिधृषाट् प्रागल्भ्ये' (१३१२), धृष् । धृष्णोतीति । अनेन क्विप्प्र० । 'अप्रयोगीत् ' (१|१| ३७ ) क्विप्लोपः । 'ऋत्विज् दिश्० ' (२/१/६९) इत्यादिना द्विर्वचनं षस्य कत्वं च । 'व्यञ्जनस्याऽनादेर्लुक्' (४|१|४४) अनादिव्यञ्जनलोपः । 'द्वितीय - तुर्ययो: पूर्वी' (४|१|४२) ६० द० ।
[ उष्णिक् छन्दः ] उत् 'ष्णिहौच् प्रीतौ' (१२४१) ष्णिह् । 'षः सोऽष्ट्यै - ष्ठिव - ष्वष्कः' (२२३।९८) स्निह् । 'हींच् बन्धने' (१२८५) णह् । 'पाठे धात्वादेर्णो नः' (२।३।९७) नह, उत्पूर्व० । उत्स्निह्यति - उन्नह्यति वा = उष्णिक् । अनेन क्विप्प्र० । 'अप्रयोगीत्' (१।१।३७) क्विप्लोप: । 'ऋत्विज् दिश्-दृश्०' (२।१।६९) इत्यादिना निपात्यते । प्रथमा सि । 'दीर्घङ्याब्०' (१।४।४५) सिलुक् छन्दः ।
[ दिक् ] 'दिशत् अतिसर्जने ' (१३१८) दिश् । दिश्यते दिक् । 'क्रुत्-संपदादिभ्यः क्विप्' (५|३|११४) क्विप्प्र० । 'अप्रयोगीत्' (१।१।३७) क्विप्लोपः । प्रथमा सि । 'दीर्घङ्याब्०' (१।४।४५) सिलुक् । 'ऋत्विज्-दिश्०' ( २/१/६९) इत्यादिना श०ग० ।
=
=
[स्त्रक्] 'सृजीं(जं)त् विसर्गे (१३४९) सृज् । सृज्यते स्रक् । 'क्रुत्-संपदादिभ्यः क्विप्' (५|३|११४) क्विप्प्र० । 'अप्रयोगीत्' (१।१।३७) क्विप्लोपः । 'अ: सृजि-दृशोऽकिति' (४|४|१११) अकारागमः । 'इवर्णादेरस्वे० '
5 इदमुदाहरणं बृहद्वृत्तौ नास्ति ।
For Private Personal Use Only