Page Text
________________
श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने अज्ञातकर्तृका ढुंढिका ।
न सन्धिः ।।१३।५२।। [न सन्धिः] न प्रथमा सि । 'डुधांग्क् धारणे च' (११३९) धा । 'धातोः पूजार्थस्वति०' (३।१।१) सम् । संधानं = सन्धिः । 'उपसर्गाद् द: किः' (५।३।८७) किप्र० → इ । 'इडेत्-पुसि चाऽऽतो लुक्' (४।३।९४) आलोपः । प्रथमा सि । ‘सो रुः' (२।१७२) स० → र० ।।
[दधि अत्र] दधि । प्रथमा सि । ‘अनतो लुप्' (१।४।५९) सिलोपः । अत्र । प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' (३।२७) सिलोपः ।
[तत् लुनाति तद् । प्रथमा सि । 'अनतो लुप्' (१।४।५९) सिलोपः । 'लूगश् छेदने' (१५१९) लू । वर्त० तिव् । 'ज़्यादेः' (३।४।७९) श्नाप्र० → ना । ‘प्वादेईस्वः' (४।२।१०५) ह्रस्वत्वं । अनेन ।। छ ।।
रः पदान्ते विसर्गस्तयोः ।।१३।५३।। [रः पदान्ते विसर्गस्तयोः] र् षष्ठी डस् । पदस्य अन्तः = पदान्तस्तस्मिन्, सप्तमी ङि, 'अवर्णस्ये०' (११२१६) ए. । विसर्ग प्रथमा सि । ‘सो रुः' (२।१।७२) स० → र० । तद् सप्तमी ओस् । 'आ द्वेरः' (२।१।४१) द० अ० । 'लुगस्यादेत्यपदे' (२।१।११३) अलोपः । 'एद बहुस्भोसि' (१।४।४) ए । 'एदैतोऽयाय' (१।२।२३) अय् । 'सो रुः' (२।१।७२) स० → र० । 'रः पदान्ते०' (१।३।५३) विसर्गः ।
[वृक्षः] 'ओव्रस्चौत् छेदने' (१३४१) वस्च् । वृश्चति = छिनत्ति आतपं = घर्ममिति वृक्षः । 'ऋजि-रिषि-कुषि-कृतिवश्च्युन्दि-शृभ्यः कित्' (उणा० ५६७) कित् सप्र० । 'ग्रह-वस्च-भ्रस्ज-प्रच्छः' (४191८४) य्वृत् । 'संयोगस्यादौ स्कोर्लुक्' (२।१।८९) सलोपः । 'यज-सृज-मृज०' (२।१।८७) च० → ष० । 'ष-ढोः कस्सि' (२।१।६२) १० → क० । 'नाम्यन्तस्था०' (२।३।१५) स० → प० । क-षसंयोगे क्ष । प्रथमा सि । 'सो रुः' (२।१७२) स० → र० ।
[ईतें] 'ईरिक गति-कम्पनयोः' (१११५) ईर् । वर्त्त० ते । 'दिर्ह-स्वरस्याऽनु नवा' (१।३।३१) द्वित्वम् ।
[शूर्पः] 'शूर्पण माने' (१६७२) शूर्प । शूर्ण्यते = मीयतेऽनेनेति शूर्पः । 'भावा-ऽकों' (५।३।१८) घञ्प्र०→ अ । 'दिर्हस्वर०' (१३३१) द्वित्वम् ।
[सर्पः] 'सृप्लुं गतौ' (३४१) सृप । कुटिलं सर्पतीति सर्पः । 'भावा-ऽकोंः ' (५।३।१८) घप्र० → अ । 'लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४) अर । 'हदिर्ह-स्वरस्याऽनु नवा' (१।३।३१) द्वित्वम् ।
[नार्पत्यः] नृपतेरपत्यं = नार्पत्यः । 'अनिदम्यणपवादे च दित्यदित्यादित्य-यमपत्युत्तरपदाभ्यः' (६।१।१५) ज्यप्र० । 'वृद्धिः स्वरेष्वादेणिति तद्धिते' (७।४।१) वृद्धिः आर् । 'अवर्णवर्णस्य' (७।४।६८) इलोपः ।
[नार्कुटः] नृकुट्यां भवो नार्कुटः । भवे' (६।३।१२३) अण् । 'वृद्धिः स्वरेष्वादेणिति तद्धिते' (७।४।१) वृद्धिः आर् | 'अवर्णेवर्णस्य' (७।४।६८) ईलोपः ।
[गीः] 'गृत् निगरणे' (१३३५) गृ । गिरणं = गीः । 'क्रुध्-संपदादिभ्यः क्विप्' (५।३।११४) क्विप् । 'ऋतां क्डितीर्' (४।४।११६) गिर् कीजइ । 'अप्रयोगीत्' (१।१।३७) विप्लोपः । ‘पदान्ते' (२।१।६४) दीर्घः ।
[धूः] उर्वे (४७०) - तुर्वे (४७१) - थुर्वे (४७२) - दुर्वे (४७३) - ‘धुर्वे हिंसायाम्' (४७४) धुळ् । धूर्वतीति । 'गृ-प-दुर्वि-धुर्विभ्यः क्विप्' (उणा० ९४३) क्विप्प० । 'राल्लुक' (४।१।११०) वलोपः । ‘पदान्ते' (२।१।६४) दीर्घः ।
[सजूःषु] 'जुषैति प्रीति-सेवनयोः' (१४७२) जुष् । सह जुषन्ति(न्ते) इति क्विप् । 'सहस्य सोऽन्यार्थे (३।२११४३)
ॐ धातुपारायणे-बृहत्र्यासे श० न्यासानुसन्धाने 'लिहादिभ्यः' (५/१५०) अचप्र० ।
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003291 |
| Book Title | Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vimalkirtivijay |
| Publisher | Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad |
| Publication Year | 2008 |
| Total Pages | 252 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 13 MB |