Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 01

SR No.: 003291
Original Sutra Author: N/A
Author: Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2008
Total Pages: 252
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 13 MB

Page 86

अथ प्रथमाऽध्यायस्य तृतीयः पादः ॥
७७
क्विप्लोपः । ङ् च हुश्च-ौ, क्रुश्चो ङडौ क्रुङ्डौ , प्रथमा औ । ‘पदस्य' (२।१८९) चलोपः । 'युजञ्च-क्रुञ्चो नो ङः' (२।१।७१) न० → ड० । अनेन ।
[आदित्यः, आदित्य्यः] अदिति । अदितेरयं = आदित्यः । 'अनिदम्यणपवादे च दित्यदित्यादित्य- यमपत्युत्तरपदाञ्यः' (६।१।१५) ज्यप्र० → य । ‘वृद्धिः स्वरेष्वादेणिति तद्धिते' (७।४।१) वृद्धिः आ । आदित्यो देवता अस्य = आदित्य्यः । 'अनिदम्यणपवादे च०' (६।१।१५) ज्यप्र० → य । 'अवर्णवर्णस्य' (७।४।६८) अलोपः । अनेन । प्रथमा सि । 'सो रुः' (२११७२) स० → र० । 'रः पदान्ते०' (११३५३) विसर्गः ।
[अनम] 'अन प्राणने' (१०८९) अन् । अनिति = जीवति प्राणी अनेन । 'प्या-धा-पन्यनि-स्वदि-स्वपि-वस्यज्यतिसिविभ्यो नः' (उणा० २५८) नप्र० । अद्यते तदा ‘अदोऽनन्नात्' (५।१।१५०) निर्देशाद् न जग्ध् । ‘अदं भक्षणे' (१०५९) अद् । अत्ति स्म । 'क्लीवे क्तः' (५।३।१२३) क्तप्र० → त० । 'रदादमूर्छ-मदः क्तयोर्दस्य च' (४।२।६९) द०त० → न० ।
[भिन्नम्] ‘भिपी विदारणे' (१४७७) भिद् । भिनत्ति स्म । 'क्लीबे क्तः' (५।३।१२३) क्तप्र० → त० । 'रदादमूर्च्छ०' (४।२।६९) द०-त० → न० ।
वर्ण्यते] 'वर्णण वर्णक्रिया-विस्तार-गुणवचनेषु' (१८७०) वर्ण । 'चुरादिभ्यो णिच्' (३।४।१७) णिचप० । वर्त० ते । ‘क्यः शिति' (३।४।७०) क्यप्र० → य० । 'णेरनिटि' (४।३।८३) णिच्लोपः ।
[बभ्यते, बभ्यते] अभ्र (४०७) - 'बभ्र गतौ' (४०८) वध् । वर्त्त० ते । 'क्यः शिति' (३।४।७०) क्यप्र० → य० । (केचित्तु पञ्चमाऽन्तस्थायाः पञ्चमाऽन्तस्थामात्रे लोपमिच्छन्ति, न तु सरूप एव) तन्मते विकल्पे रलोपः ।।
[मभ्यते, मभ्यते] अभ्र (४०७) बभ्र (४०८) - ‘मभ्र गतौ' (४०९) मधू । वर्त० ते । 'क्यः शिति' (३।४।७०) क्यप्र० → य ।
[अब्धिः] 'अभ्र गती (४०७) अभ्र' । अभ्रादिन्याशास्यमानोऽब्धिः' । “तिक्कृतौ नाम्नि' (५।१७१) तिप्र० । 'अधश्चतुर्थात् तथोर्धः' (२।१७९) त० → ध० । 'धुटस्तृतीयः' (२।१७६) भ० → ब० ।
[वावब्धि] 'वभ्र गतौ' (४०८) वभ् । भृशं पुनः पुनर्वा वभ्रति । 'व्यञ्जनादेरेकस्वराद्० (३।४।९) यङ्म० → य० । 'सन्-यङश्च' (४।१।३) वभ्र सउं द्विर्वचनं । 'व्यञ्जनस्याऽनादेर्लुक्' (४।१।४४) भूलोपः । 'आ-गुणावन्यादेः' (४।१।४८) आ । अग्रे पूर्ववत् ।
[मामब्धि] मभ्र गतौ (४०९) मध् । भृशं पुनः पुनर्वा मभ्रति । 'व्यञ्जनादेरेकस्वरा' (३।४।९) यङ्प्र० → य०। ‘सन्-यश्च' (४।१।३) मभ् सउं द्विर्वचनं । 'व्यञ्जनस्याऽनादेर्लुक्' (४।१।४४) भूलोपः । ‘आ-गुणावन्यादेः' (४।१।४८) आ । अग्रे पूर्ववत् ॥ छ ।
धुटो धुटि स्वे वा ।।१।३।४८॥ [धुटो धुटि स्वे वा] धुट् षष्ठी डस् । धुट् सप्तमी ङि । स्व सप्तमी ङि । 'अवर्णस्ये०' (१।२६) ए । वा अव्यउ । प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' (३।२७) सिलोपः ।
[प्रत्तम्, प्रत्तम्] 'डुदांग्क् दाने' (११३८) दा, प्रपूर्व० । प्रदीयते स्म । 'आरम्भे' (५।१।१०) क्तप्र० → त० । 'प्राद दागस्त आरम्भे ते' (४१४७) त्तादेशः ।
[अवत्तम्, अवत्तम्] 'डुदांग दाने' (११३८) दा, अवपूर्व० । अवदीयते स्म । 'आरम्भे' (५।१।१०) क्तप्र०→त०। 'नि-वि-स्वन्ववात्' (४।४।८) त्तादेशः ।
Jain Education Intemational
www.janello