Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 01

SR No.: 003291
Original Sutra Author: N/A
Author: Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2008
Total Pages: 252
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 13 MB

Page 83

७४
उद: स्था-स्तम्भः सः ||१ |३|४४ ||
[ उद: स्था-स्तम्भः सः ] उद् पञ्चमी इसि । स्थाश्च स्तम्भ् च = स्थास्तम्भ्, तस्य = स्थास्तम्भः, षष्ठी इस् । स्
षष्ठी स् ।
श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने अज्ञातकर्तृका ढुंढिका ।
[उत्थाता] उद् स्था (१।१।११) सूत्रवत् । उत्तिष्ठतीति उत्थाता । 'णक-तृचौ' (५।१।४८) तृच्प्र० → तृ । [उत्थातुम्] उत्त्था (त्था) नाय = उत्थातुम् । ‘क्रियायां क्रियार्थायां तुम्णकच् भविष्यन्ती' (५1३।१३) तुम्प्र० । [उत्तम्भिता ] स्तम्भू स्तम्भे' (१९८५) स्तम्भ ( सौत्रधातुः) उद्पूर्व० । उत्तम्भतीति ( उत्तभ्नाति ) । 'णक-तृचौ ' (५।१।४८) तृच्प्र० तृ । 'स्ताद्यशितोऽत्रोणादेरिट्' (४।४।३२ ) इट् । अनेन सलोपः ।
[उत्तम्भितुम्] उत्त(त्तम्)भनाय = उत्तम्भितुम् । 'क्रियायां क्रियार्थायां०' (५।३।१३) तुम्प्र० । 'स्ताद्यशितोऽत्रोणादेरिट्’ (४|४|३२) इट् ।
[ संस्थाता ] संस्था (919199 ) सूत्रवत् । श्वस्तनी ता ।
[उत्स्तोता] 'ष्टुंग्क् स्तुतौ' (११२४) टु । 'पः सोऽष्ट्यै-ष्ठिव-ष्वष्कः' ( २ | ३ |९८ ) स्तु । ' निमित्ताभावे० ' ( न्यायसंग्रहः प्रथमो वक्षस्कारः / २९ ) स्तु- उद्पूर्व० । श्वस्तनी ता । 'नामिनो गुणोऽक्ङिति' (४।३।१) गु० ओ ।
[उत्स्कन्नः ] 'स्कन्दुं गति-शोषणयोः' (३१९) स्कन्द्, उद्पूर्व० । उत्स्कद्यते स्म । 'क्त-क्तवतू' (५1१।१७४) क्तप्र० → त० । 'रदादमूर्च्छ- मदः क्तयोर्दस्य च ' ( ४ |२| ६९) द० त० न० ।
[उत्तिष्ठति] उद् स्था (919199 ) सूत्रवत् । वर्त्त० तिव् । 'कर्त्तर्यनद्भ्यः शव्' (३।४।७१) शव् । 'श्रौति-कृवु-धिवुपा-घ्रा०' (४।२।१०८) स्था० तिष्ठ आदेशः ।
[ उदस्थात्] स्था उद्पूर्व० । अद्यतनी दि । 'सिजद्यतन्याम् ' ( ३।४।५३) सिच् । 'पिबैति-दा-भू-स्थः सिचो लुप् परस्मै न चेट्' (४|३|६६) सिचो लुप् । 'अड् धातोरादिर्ह्यस्तन्यां०' (४।४।२९ ) अडागमः ।
[उदस्तभत्] 'स्तम्भू स्तम्भे' (१९८५) स्तम्भ (सौन्नधातुः) उद्पूर्व० । अद्यतनी दि । 'ॠदिच्छ्वि-स्तम्भू -मुच्-म्लुचूग्रुचू-ग्लुचू-ग्लुञ्च-जो वा' ( ३।४।६५) अप्र० । नो व्यञ्जनस्याऽनुदितः (४।२।४५) नलोपः । ' अड् धातोरादिर्ह्यस्तन्यां०' (४।४।२९ ) अट् ।
[उत्तिस्तम्भिषति ] ' स्तम्भू स्तम्भे' (१९८५) स्तम्भ ( सौत्रधातुः) उद्पूर्व० । उत्तभि (म्भि) तुमिच्छति । 'तुमर्हादिच्छायां सन्नतत्सनः' (३।४।२१) सन्प्र० स० । 'सन्-यडश्च' (४।१।३) स्तम्भ सउं द्विर्वचनं । 'व्यञ्जनस्याऽनादेर्लुक्' (४।१।४४) अनादिव्यञ्जनलोपः । ‘अघोषे शिट : ' ( ४।१।४५) सलोपः । ' सन्यस्य' ( ४।१।५९) इकारु । 'स्ताद्यशितोऽत्रोणादेरिट्' (४।४।३२) इट् । वर्त्त० तिव् । 'कर्त्तर्यनद्भ्यः शब्' (३।४।७१ ) शव् । 'लुगस्यादेत्यपदे' (२।१।११३) अलोपः ।
[उत्कन्दको रोगः ] 'स्कन्दुं गति-शोषणयोः ' ( ३१९ ) स्कन्द्० उपूर्व० । उत्स्कन्दतीति उत्कन्दकः । 'णक-तृचौ ' (५।१।४८ ) णकप्र० → अक । पृषोदरादयः' (३।२।१५५) निपातः ।। छ ।
तदः से: स्वरे पादार्था ||१।३।४५ ||
[तदः सेः स्वरे पादार्था ] तद् पञ्चमी इसि । सि षष्ठी ङस् । ' ङित्यदिति' (१।४।२३) ए । 'एदोद्भ्यां ङसिङसो रः (१।४।३५) २० । स्वर सप्तमी ङि । 'अवर्णस्ये० ' (१।२।६) ए । पादोऽर्थो यस्याः सा पादार्था । तदित्यनेन तदादेशस्य ग्रहणं, अन्यथा व्यञ्जनात् सिलोपः सिद्ध एव अनुकरणत्वात् त्यदादित्वाभावः तदिति पादार्था अथवा पादाय इयं पादार्थ(र्था) । ‘आत्' (२।४।१८) आप् । प्रथमा सि । 'दीर्घङ्याब्० ' (१।४।४५) सिलोपः । एतसि पादपूरणी होइ, तसि
=