Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 01

SR No.: 003291
Original Sutra Author: N/A
Author: Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2008
Total Pages: 252
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 13 MB

Page 72

अथ प्रथमाऽध्यायस्य तृतीयः पादः ।।
६३
[मूर्खः, मूर्खः] 'मुहौच वैचित्ये' (१२३८) मुह । मुह्यति कार्ये । 'पू-मुहो: पुन्मूरौ च' (उणा० ८६) खप्र०मूरादेशेऽनेन द्वित्वम् ।
[स्वर्गः, स्वर्गः] 'औस्वृ शब्दोपतापयोः' (२१) स्वृ । स्वर्यते = शब्दाय्यते धार्मिकैरिति स्वर्गः । 'गम्यमि-रम्यजिगद्यदि-छाग-डि-खडि-गृ-भृ-वृ-स्वृभ्यो गः' (उणा० ९२) गप्र० । 'नामिनो गुणोऽक्डिति' (४।३।१) गु० अर् । अनेन द्वित्वम् ।
[अर्चा, अर्चा] 'अर्च पूजायाम्' (१०४) अर्छ । अर्चनं = अर्चा । 'क्तेटो गुरोर्व्यञ्जनात्' (५।३।१०६) अप्र० । 'आत्' (२।४।१८) आप्प० → आ । प्रथमा सि । 'दीर्घङ्याब्०' (१।४।४५) सिलोपः । अनेन द्वित्वम् ।
[बहम्म, ब्रह्म] वृह (५५९) - 'बृहु शब्दे च' (५६०) बृह् । 'उदितः स्वरान्नोऽन्तः' (४।४।९८) नोऽन्तः । बृंहति अभ्यासवशादिति वहान् । 'हेर्नोऽच्च' (उणा० ९१३) मन्प्र० - नकारस्य अकारो भवति । अनेन द्वित्वम् ।
[वय्यम, वयम्] 'वहीं प्रापणे' (९९६) वह् । उह्यते इति वह्यम् । ‘वा करणे' (५।१।३४) यप्र० । अनेन द्वित्वम् । [पद्महूदः] पद्मानां हृदः = पद्महूदः । [अर्हः] 'अर्ह पूजायाम्' (५६४) अर्ह । अर्हतीत्यर्हः । 'अच्' (५।११४९) अच्प्र० → अ । प्रथमा सि ।
[करः] 'डुकंग करणे' (८८८) कृ । कुर्वन्त्यनेन = करः । 'पुन्नाम्नि घः' (५।३।१३०) घप्र० → अ । 'नामिनो गुणोऽक्ङिति' (४।३।१) गु० अर् । प्रथमा सि ।
[अभ्यते] 'अभ्र गतौ' (४०७) अभ् । वर्त्त० ते । 'क्यः शिति' (३।४।७०) क्यप्र० → य ।
[प्रोण्णुनाव] 'ऊर्गुग्क् आच्छादने' (११२३) ऊर्गु, प्रपूर्व० । परोक्षा णव् । ‘लोकात्' (१।१।३) ऊर् पाठउ विश्लेषियइ । 'निमित्ताऽभावे नैमित्तिकस्याऽप्यभावः' (न्यायसंग्रहः १।२९) नु । 'स्वरादेर्द्वितीयः' (४।१।४) नु सउं द्विवचनु । 'नामिनोऽकलि-हलेः' (४।३।५१) वृद्धि! । 'ओदौतोऽवाव्' (१।२।२४) आव् । 'र-वर्णान्नो ण०' (२।३।६३) न० →ण० । 'अवर्णस्येवर्णादिनैदोदरल' (१।२।६) ओ । अनेन द्वित्वम् ।। छ ।।
अदीर्घाद् विरामैकव्यञ्जने ।।१।३।३२।। [अदीर्घाद] न दीर्घोऽदीर्घः । 'नञत्' (३।२।१२५) न० → अ०, तस्मात् = अदीर्घात् । पञ्चमी इसि । 'डेडस्योर्याऽऽतौ' (१।४।६) आत् ।
[विरामैकव्यञ्जने] 'रमिं क्रीडायाम्' (९८९) रम्, विपूर्व० । विरमणं = विरामः । 'भावा-ऽकोंः ' (५।३।१८) घञ्प्र० → अ । णिति' (४।३।५०) उपान्त्यवृद्धिः । एकं च तद् व्यञ्जनं च = एकव्यञ्जनं, विरामश्च एकव्यञ्जनं च = विरामैकव्यञ्जनं, तस्मिन् = विरामैकव्यञ्जने, सप्तमी ङि, ‘अवर्णस्ये०' (१।२।६) ए. ।
त्वकू, त्वक, त्वग्ग, त्वग] 'त्वचत संवरणे' (१३३९) त्वच । त्वचतीति त्वक । 'क्विप' (५।१।१४८) क्विपप्र० । 'अप्रयोगीत्' (१1१।३७) क्विप्लोपः । प्रथमा सि । दीर्घड्याब्०' (१।४।४५) सिलोपः । 'च-जः क-गम्' (२।१।८६) च० → क० । अनेन ।
[षट्ट, षट्, षड्ड्, षड् षष् । प्रथमा जस् । 'डति-ष्णः संख्याया लुप्' (१।४।५४) जस्लोपः । 'धुटस्तृतीयः' (२।१७६) ष० → ड० । 'विरामे वा' (१३५१) ड० → ट० । अनेन ।
दिद्ध्यत्र, दध्यत्र दधि । प्रथमा सि । 'अनतो लुप्' (१४१५९) सिलोपः । अत्र अव्यउ । 'इवर्णादरस्वे०' (११२।२१) य० । 'तृतीयस्तृतीय-चतुर्थे' (११३१४९) ध० → द० । अनेन ।
[पत्थ्यदनम्, पथ्यदनम्] पथि मा अदनं = पथ्यदनं । प्रथमा सि । 'अतः स्यमोऽम्' (१।४५७) अम् ।
Jain Education Intemational