Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 01

SR No.: 003291
Original Sutra Author: N/A
Author: Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2008
Total Pages: 252
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 13 MB

Page 42

अथ प्रथमाऽध्यायस्य द्वितीयः पादः ॥
वौष्ठौती समासे ||१२|१७||
[वोष्ठी] वा प्रथमैक० सि । 'अव्ययस्य' ( ३।२।७ ) सिलोपः । ओष्टच ओतुश्च ओष्ठ माड । तस्मिन्, = ओष्ठयैतौ । सप्तम्येक० ङि । 'ङिडौं : ' (१।४।२५) डी औ० । 'डित्यन्त्यस्वरादेः ' (२।१।११४) अन्त्यस्वरादिलोपः । [समासे] समसनं = समासस्तस्मिन् = समासे, सप्तम्येक० ङि । 'अवर्णस्ये० ' (१।२।६) ए. |
[बिम्बोष्ठी, बिम्बोष्ठी] 'बन्धंश् बन्धने' (१५५२) वन्धु । वध्नाति रक्ततामिति । 'डी-नी-वन्धि-शृधि - चलिभ्यो डिम्व : ' (उणा० ३२५) डिद् इम्वप्र० । 'डित्यन्त्यस्वरादेः ' (२।१।११४) अन्धस्य लोपः । 'गौरादिभ्यो मुख्यान्ङीः ' (२।४।१९ ) ङीप्र० । 'अस्य यां लुक्' २।४।८६ ) अकारस्य लोपः । विव्याः फलं विम्वम् । 'हेमादिभ्योऽञ्' (६।२।४५) अञ्प्र० । 'फले' (६।२।५८) अञ्लोपः । 'यादेर्गौणस्याऽक्विपस्तद्धितलुक्यगोणी-सूच्योः ' (२।४।९५ ) ङीनिवृत्तिः कीजइ । 'उषू दाहे' (५२९) उष् । ओषति = दह्यते पानीयादिनेत्योष्ठः । 'वनि-कणि-काश्युपिभ्यष्ठः' (उणा० १६२) उप० । 'लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४ ) गुणः । विम्बाकारावौष्ठी यस्याः सा । 'नासिकोदरौष्ठ- जङ्घा-दन्त-कर्ण-शृङ्गा-ऽङ्ग-गात्र- कण्ठात्' (२।४ । ३९ ) ङीप्र० । 'अस्य यां लुक्' (२।४।८६) अकारस्य लोपः । प्रथमैक० सि । 'दीर्घङ्याब्०' (१।४।४५) सिलोपः । अनेन विम्बशब्दस्याऽकारस्य लोपः । पक्षे 'ऐदौत् सन्ध्यक्षरैः ' (१।२।१२ ) औ. ।
=
[स्थूलोतुः, स्थूलौतुः ] स्था (१|१|११) सूत्रवत् । तिष्ठतीति स्थूलः । 'स्था-विडे: कित्' (उणा० ४२९) किदूरप्र० । 'इडेत् - पुसि चाऽऽतो लुक्' (४।३।९४) आलुक् । 'ऋफिडादीनां डश्च लः' (२|३|१०४) लकारु कीजइ । 'अव रक्षण-गतिकान्ति-तृप्त्यवगमन-प्रवेश-श्रवण-स्वाम्यर्थ- याचन-क्रियेच्छा-दीप्त्यवाप्त्या ऽऽलिङ्गन- हिंसा - दहन-भाव-वृद्धिषु' (४८९) अव् । अवतीति ओतुः । ' कृ-सि-कम्यमि-गमि-तनि-मनि-जन्यसि - मसि सच्यवि - भा-धागा-ग्ला-म्ला- हनि-हा-या-हि- क्रुशि-पूभ्यस्तुन्' (उणा० ७७३) तुन्प्र० । 'मव्यवि- श्रिवि-ज्वरि-त्वरेरुपान्त्येन' (४।१।१०९ ) ऊट् । 'नामिनो गुणोऽक्ङिति' (४।३।१) गुणः ओ । स्थूलश्वासावोतुश्च स्थूलोतुः । पक्षे 'ऐदौत् सन्ध्यक्षरैः ' (१।२।१२ ) औकारे स्थूलीतुः ।
३३
=
[हे राजपुत्रौष्ठं पश्य ] 'पूग्श् पवने' ( १५१८) पू । पुनाति पवित्रं करोति कुलमिति पुत्रः । पुत्रादयः' (उणा० ४५५) प्र० । 'प्वादेईस्व:' ( ४।२।१०५ ) पु । राज्ञः पुत्रः = राजपुत्रस्तस्य संवोधनं क्रियते हे राजपुत्र ! | आमंत्रणे सि । आमंत्रणाऽर्थाऽभिद्योतको हे शब्दप्रागुपादीयते । 'अदेतः स्यमोर्लुक्' (१।४।४४) सिलोपः । ओष्ठ द्वितीयाया अम् । 'ऐदौत् सन्ध्यक्षरैः ' (१।२।१२ ) औत्वम् ।
[ शुच्योष्ठी] शुची - निमी (र्म) ला ओष्ठौ यस्याः सा शुच्योष्ठी ||छ ||
ओमाङि ॥ १।२।१८।।
=
S
[ओमाङि] ओम् च आङ् च = ओमाङ्, तस्मिन्
ओमाङि, सप्तम्येक० ङि ।
[ अद्योङ्कारः ] अद्य अव्यउ । प्रथमैक० सि । 'अव्ययस्य' ( ३।२।७) सिलोपः । ओङ्कार प्रथमैक० सि । प्रथमान्तस्तु
सिद्धउ ।
[ सोमित्यवोचत् ] सा (१।२।६) सूत्रवत् । ओम् प्रथमैक० सि । 'अव्ययस्य' (३।२१७) सिलोपः । अनेनाऽऽकारस्य लोपः । वचंक् भाषणे (१०९६) वच् । अद्य० दि → त् । ' शास्त्यसू- वक्ति-रव्यातेरङ्' (३।४।६०) अप्र० अ । श्वयत्यसूवच-पतः श्वा-ऽऽस्थ-वोच पप्तम्' (४।३।१०३) वच्० वोच्० । 'अड् धातोरादिर्ह्यस्तन्यां चाऽमाझ ' ( ४।४।२९)
अडागमः ।
[अद्योढा ] आङ् प्रथमैक० सि । 'अव्ययस्य' ( ३।२।७) सिलोपः । ऊढा (१।२1१) सूत्रवत् । प्रथमैक० सि । 'दीर्घड्याव्०' (१।४।४५) सिलोपः । अवर्णस्ये० ' (१।२१६) ओत्वम् ।