Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 01

SR No.: 003291
Original Sutra Author: N/A
Author: Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2008
Total Pages: 252
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 13 MB

Page 31

श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने अज्ञातकर्तृका ढुंढिका ।
।
[खट्वा] 'खट कार्ड्स' (१८६) बट् खट्यते आकांक्ष्यते शयालुभिरिति खट्वा 'लटि-खटि खलि नलि० (उणा० । ५०५) वप्रत्यये खट्वा इति निपातः ।
२२
[कार्यम् ] 'डुकंग् करणे' (८८८) कृ । क्रियते इति कार्यम् । 'ऋवर्ण व्यञ्जनाद् घ्यण्' (५।१।१७) घ्यण्प्र०य । 'नामिनोऽकलि-हले (४३१५१) वृद्धिः आर
=
[पाक्यम् ] 'पर्थी पाके (८९२) पथ् । पच्यते इति पाक्यम् । ऋवर्ण व्यञ्जनाद् ध्यण' (५1१1१७) ध्यण्प्र० → यतेऽनिख-जो क-गी थिति' (४191999 ) च० क० । 'गति' (४|३|५०) उपान्त्यवृद्धिः आ ॥ छ ॥ इत्यतु संख्यावत् ||१1१।३९ ।।
[ इत्यतु] इतिश्च अतुश्च = डत्यतु । प्रथमाद्वि० औ । सूत्रत्वात् लोपः । [संख्यावत्] संख्या इव 'स्यादेरिवे' (७1१।५२) वत्प्र० । प्रथमा सि [ कतिकः ] का संख्या मानं एषां इति कति । ' यत् तत् किमः संख्याया डतिर्वा' (७।१।१५० ) इतिप्र० 'डित्यन्त्यस्वराधे' (२।१।११४ ) इमलोपः । कतिभिः क्रीतः इति कतिकः । संख्या तेथाऽशत्-ति-ष्टेः कः
'अव्ययस्य' (३1२1७) सिलोपः ।
कप्र० ।
[ यतिकः ] यतिभिः क्रीतः इति यतिकः । संख्या-डतेश्चाऽशत्-ति-ष्टेः कः' (६।४।१३०) कप्र० ।
[ यतिधा ] यत् (या) संख्या मानं एषां इति यति । यत्-तत्- किमः संख्याया इतिर्वा' (७।१।१५०) इतिप्र० अति । यतिभिः प्रकारैः इति यतिधा । 'संख्याया था (७१२११०४) घाप० ।
[ यतिकृत्वः ] यति वारा अस्य = यतिकृत्वः । 'वारे कृत्वस्' (७।२।१०९) कृत्वस्प्र० ।
[ततिकः ] सा संख्या मानं एषां इति तति । यत् तत् किमः संख्याया इतिर्वा' (७|१|१५०) इतिप्र० अति । ‘डित्यन्त्यस्वरादेः' (२।१।११४) अन्त्यस्वरादेर्लोपः । ततिभिः क्रीतः ततिकः । संख्या- इतेश्चाऽशत्०' (६।४।१३०) कप्र० ।
[ततिधा] ततिभिः प्रकारैः
ततिधा । 'संख्याया धा' (७।२।१०४) धाप्र० ।
[ततिकृत्वः ] तति वारा अस्य = ततिकृत्वः । 'वारे कृत्वस् (७१२११०९) कृत्वस्प० ।
[ यावत्कः ] यत् परिमाणं एषां इति यावन्तः । यत्-तदेतदो डावादि:' (७।१।१४९) डावलुप्र० → आवत् । यावद्भिः क्रीतः यावत्कः । 'संख्या- इतेश्चाऽशत् नि ष्टेः कः' (६२४११३०) कप्र० ।
=
अति । (६|४|१३० )
[यावद्धा] यावद्भिः प्रकारैर्यावद्धा 'संख्याया धा' (७।२1१०४) धाप्र० ।
[ यावत्कृत्वः ] यावन्तो वारा अस्य = यावत्कृत्वः । 'वारे कृत्वस्' (७।२।१०९) कृत्वस्प्र० ।
[ तावत्कः ] तावद्भिः क्रीतः = तावत्कः । संख्या - ऽतेश्चाऽशत्-ति-ष्टेः कः' (६।४।१३०) कप्र० । ]
[नाका) तावद्विः प्रकारैः = तावद्धा । 'संख्याया धा' (७।२।१०४) धाप० ।
[ तावत्कृत्वः ] तावन्तो वारा अस्य = तावत्कृत्वः । 'वारे कृत्वस्' (७।२।१०९) कृत्वस्प्र० ।
[ कियत्कः ] किं परिमाणं एषां इति कियन्तः । इदं किमोऽतुरिय्-किय् चास्य' (७।१।१४८) अतुप्र० तथा किमः कियादेशः । कियद्भिः क्रीतः इति कियत्कः । ' संख्या- इतेश्चाऽशत्-ति-ष्टेः कः' (६।४।१३०) कप्र० ।
अग्रे पूर्ववत् समासादिविधिर्ज्ञेयः । कप्रत्ययादिसंख्याकार्यं भजते, न पुनः सर्वथा संख्यात्वं, नियतः परिच्छेदाभावात् संख्या हि परिच्छेदका ॥ छ ॥