Page Text
________________
अथ प्रथमाऽध्यायस्य प्रथमः पाद: ।।
थमन्ततसादयः, विभक्तयश्च थमन्ततसादयश्व = विभक्तिथमन्ततसादयः, विभक्तिथमन्ततसादीनां इव आभाच्छाया येषां ते = विभक्तिथमन्ततसाद्याभाः । ‘गोश्चान्ते इस्वोऽनंशिसमासेयोबहुव्रीहौ' (२।४।९६) इस्वत्वम् । प्रथमा जस् । 'अत आ.स्यादौ जस्-भ्याम्-ये' (१।४।१) आ० ।
[अहंयुः] अहमशब्दात् । अहमस्याऽस्तीति अहंयुः । 'ऊर्णा-ऽहं-शुभमो युस्' (७।२।१७) युस्प० । सकाराऽनुबन्धः पदसंज्ञार्थः । प्रथमैक० सि । 'सो रुः' (२१७२) र० । 'रः पदान्ते विसर्गस्तयोः' (११३५३) विसर्गः ।
[शुभंयुः] शुभंशब्दात् । शुभमस्याऽस्तीति शुभंयुः । 'ऊर्णा-ऽहं-शुभमो युस्' (७।२।१७) युस्प० । सकाराऽनुवन्धः पदसंज्ञार्थः । प्रथमैक० सि । ‘सो रुः' (२।१।७२) र० । 'रः पदान्ते विसर्गस्तयोः' (१।३।५३) विसर्गः ।
[अस्तिक्षीरा ब्राह्मणी] अस्ति = विद्यमानं क्षीरं यस्याः सा-अस्तिक्षीरा । 'आत्' (२।४।१८) आप् । प्रथमैक० सि । 'दीर्घड्याळ' (१।४।४५) सिलोपः ।। ॥
वत्-तस्याम् ।।१।१।३४।। [वत्तस्याम] वच्च तसिश्च आम् च = वत्तस्याम् । प्रथमा जस् । सूत्रत्वात् लोपः । अव्यभिचारणा व्यभिचारी यनियम्यते तत् साहचर्यम् ।
[मुनिवद् वृत्तम्] 'मनिंच ज्ञाने' (१२६३) मन् । मन्यते संसारं असारतया इति मुनिः । ‘मने-रुदेतौ चास्य वा' (उणा०६१२) इप० - अकारस्य उकारः । मुनेः अहँ इति मुनिवत् । 'स्यादेरिवे' (७।११५२) वत्प्र० (?) । तस्याऽहे क्रियायां वत्' (७।१५१) वत्प्र० । प्रथमैक० सि० । 'अव्ययस्य' (३१२७) सिलोपः । 'धुटस्तृतीयः' (२।१७६) त० → द० ।
'वृतूङ् वर्त्तने' (९५५) वृत् । वर्त्तनं = वृत्तम् । 'क्लीवे क्तः' (५।३।१२३) क्तप० → त । प्रथमैक० सि । 'अतः स्यमोऽम्' (१।४।५७) अम् । 'समानादमोऽतः' (१।४।४६) अलोपः ।
[क्षत्रियवद् युध्यन्ते] क्षत्रशब्दात् । क्षत्रस्याऽपत्यं क्षत्रियः । 'क्षत्रादियः' (६।१।९३) इयप्र० । क्षत्रिय इव इति क्षत्रियवद् । 'स्यादेरिवे' (७191५१) वत्प्र० । प्रथमैक० सि । 'अव्ययस्य' (३१२१७) सिलोपः । 'धुटस्तृतीयः' (२११७६) त० → द० ।
_ 'युधिंच् सम्प्रहारे' (१२६०) युध् । वर्तमानाया अन्ते । 'दिवादेः श्यः' (३।४।७२) श्यप्र० → य । 'लुगस्यादेत्यपदे' (२।१।११३) अलोपः ।
[उरस्तः] उरस्शब्दात् । उरसा एकदिक् इति उरस्तः । 'यश्चोरसः' (६।३।२१२) तसिप्र० → तस् । प्रथमैक० सि | 'अव्ययस्य' (३।२।७) सिलोपः । ‘सो रुः' (२।१।७२) र० । ‘च-ट-ते सद्वितीये' (१९३७) र० → स० ।
[उच्चस्तराम्] उच्चैस्शब्दात् । अतिशयेन उच्चैः इति उच्चस्तराम् । 'क्वचित् स्वार्थे' (७।३।७) तरप्प० । 'किंत्याद्येऽव्ययादसत्त्वे तयोरन्तस्याऽऽम्' (७।३।८) आम् । प्रथमैक० सि । 'अव्ययस्य' (३।२।७) सिलोपः ।
[उच्चस्तमाम्] उच्चैस्शब्दात् । प्रकृष्टः उच्चैः इति उच्चस्तमाम् । ‘प्रकृष्टे तमप्' (७।३।५) तमप्प० । 'किंत्याद्येऽव्ययादसत्वे तयोरन्तस्याऽऽम्' (७।३।८) आम् । प्रथमैक० सि । 'अव्ययस्य' (३।२७) सिलोपः ।। छ ।।
क्त्वा-तुमम् ।।१1१1३५।। [क्त्वातुमम्] क्त्वा च तुम् च अम् च = क्त्वातुमम् । प्रथमा जस् । सूत्रत्वात् लोपः । [कृत्वा] 'डुबंग करणे' (८८८) कृ । करणं पूर्वं = कृत्वा । 'प्राक्काले' (५।४।४७) क्त्वाप्र० → त्वा । हृत्वा] 'हृग् हरणे' (८८५) ह । हरणं पूर्वं = हृत्वा । 'प्राकाले' (५।४।४७) क्त्वाप्र० → त्वा ।।
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003291 |
| Book Title | Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vimalkirtivijay |
| Publisher | Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad |
| Publication Year | 2008 |
| Total Pages | 252 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 13 MB |