SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 35
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ धर्म और दर्शन अनन्तवीर्य भी है, अन्य धर्म भी हैं । वस्तुतः ज्ञान और आत्मा में गुण-गुणी का तादात्म्य सम्बन्ध है । ज्ञान गुण है, आत्मा गुणी (द्रव्य ) है । इसी भाव को व्यक्त करने के लिए भगवती सूत्र में कहा हैआत्मा ज्ञान भी है, और ज्ञान के अतिरिक्त भी है किन्तु ज्ञान नियम से आत्मा ही है । आत्मा साक्षात् ज्ञान है, और ज्ञान ही साक्षात् आत्मा है ।" जो ग्रात्मा है वही विज्ञाता है, जो विज्ञाता है वही आत्मा है । जो इस तत्त्व को स्वीकार करता है वह आत्मवादी है । " ज्ञान और आत्मा के द्वैत को जैन दर्शन स्वीकार नहीं करता है । आत्मा और ज्ञान में तादात्म्य है, वे अलग-अलग तत्त्व नहीं हैं, जैसा कि कणाद आदि स्वीकार करते हैं । २० विस्तार की दृष्टि से आत्मा का लक्षण बतलाते हुए भगवान् महावीर ने कहा- ज्ञान, दर्शन, चारित्र, तप, वीर्य, उपयोग ये जीव के लक्षण हैं ।" अर्थात् आत्मा ज्ञान, दर्शन, चारित्र, तप, वीर्य (शक्ति) और उपयोगमय है । श्रात्मा रूपी है । १२ शब्द, रूप, गन्ध, रस और स्पर्श से रहित है । वह न लम्बा है न छोटा है, न टेढ़ा है न गोल, न चौरस है, न मण्डलाकार है अर्थात् उसकी अपनी कोई आकृति नहीं है । न ε. १०. १२. आत्मा ज्ञानं स्वयं ज्ञानं ज्ञानादन्यत् करोति किम् ? 1 ११. नाणं च दंसणं चेव, चरितं च तवो तहा । वीरियं उवओगो य, एवं जीवस्स लक्खरणं ॥ १३. जे आया से विष्णाया, जे विण्णाया से आया । जे विजानाति से आया, तं पडुच्च पडिसखाए, से आयावादी । - श्राचारांग १ सेण सद्द े, ण रूवे, ण गंधे, ण रसे, ण फासे, ,, - श्राचार्य अमृतचन्द्र अरूवी सत्ता ' -- श्राचारांग ६।१।३३३ (ख) चत्तारि अस्थिकाया अरूविकाया पं० तं० जीवत्थिकाए.... । —स्थानाङ्ग ४।१।३१४ Jain Education International - उत्तराध्ययन २८ । ११ For Private & Personal Use Only - श्राचारांग ६।१।३३३ www.jainelibrary.org
SR No.003191
Book TitleDharm aur Darshan
Original Sutra AuthorN/A
AuthorDevendramuni
PublisherSanmati Gyan Pith Agra
Publication Year1967
Total Pages258
LanguageHindi
ClassificationBook_Devnagari
File Size9 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy