________________
प्रकाशिका टीका-सप्तमवक्षस्कारः रु. २५ नक्षत्राणां कुलादिवारनिरूपणम् वक्तव्याः, आलापप्रकारः सर्वत्र स्वयमेवोहनीयः । यत्र यत्र लक्षण्यमाछापे तत्र स्वयमेव 'पोसि जेहामूलिं च कुलं वा उबकुलं वा कुलोवकुलं वा' पौषी पूर्णिमां तथा ज्येष्ठामूली पूर्णिमा च कुलं वा युनक्ति उपकुलं वा युनक्ति कुलोपकुलं वा युनक्ति, एवं प्रकारेण पूर्ववदेव आलापो वक्तव्यः 'सेसियाणं कुलं वा उवकुलं वा' शेषिकानां माघी फाल्गुनी चैत्री वैशाखी आषाढीनां पूर्णिमानां कुलं वा युनक्ति, उपकुलं वा युनक्ति, इत्येव वक्तव्यम् 'कुलोवकुलं ण भण्णइ' कुलोपकुलं न भण्यते, शेषपूर्णिमासु कुलोपकुलं वा युनतीति न वक्तव्यं सदभावात् अन्यत् सर्वे सर्वत्र समानरूपेणैव ज्ञातव्यमिति पूर्णिमा प्रकरणम्, भी कहलेना चाहिये आलाप प्रकार सर्वत्र स्वयं ही उद्भावित कर लेवें। जहां जहां विलक्षणता आलाप में हो वह इस प्रकार से करलेवे यह सूत्रकार स्वयं दिखलाते हैं । 'पोसिं जेट्ठा मूलिं च कुलं वा उपकुलं वा कुलोवकुलं वा' हे भदन्त ! पौषी पूर्णिमा को तथा ज्येष्ठा मूली पूर्णिमा को कुलसंज्ञकनक्षत्र, उपकुलसंज्ञक नक्षत्र या कुलोपकुलसंज्ञक नक्षत्र व्याप्त करते हैं ? इसके उत्तर में यही कहना चाहिए-पोषी पूर्णिमा को और ज्येष्ठामूली पूर्णिमा को कुलसंज्ञक नक्षत्र भी व्याप्त करते हैं-उपकुल संज्ञक नक्षत्र भी व्याप्त करते हैं 'सेसियाणं कुलं वा उवकुलं' माघी, फाल्गुनी चैत्री वैशाखी और आषाढी पूर्णिमाओं को कुल संज्ञक और उपकुल संज्ञक ये दोनों प्रकार के ही नक्षत्र व्याप्त करते हैं कुलोपकुल संज्ञक नक्षत्र व्याप्त नहीं करते हैं यही बात 'कुलोवकुलं न भण्णइ' इस पाठ से प्रकट की गई है। क्यों कि इन शेष पूर्णिमाओं में कुलोपकुल नक्षत्र का अभाव रहता है अतः दो ही प्रकार के नक्षत्र-कुलसंज्ञक और उपकुल संज्ञक नक्षत्र ही इन सब पूर्णिमाओं को व्याप्तकरते हैं बाकी के नक्षत्रों को इन सब पूर्णिमाओं में समानता है।
पूर्णिमा प्रकरण समाप्त । લઈને અષાઢી પૂર્ણિમાઓના સમ્બન્ધમાં કહી લેવું જોઈએ આલાપ પ્રકાર સર્વત્ર સ્વયં જ ઉભાવિત કરી લે. જ્યાં જ્યાં વિલક્ષણતા આલાપમાં હોય તે સૂત્રકાર આ પ્રકારે सतावे छे. भ (पोसिं जेद्वा मूलिंच कुलं वा उबकुलं वा कुलोवकुल वा) महन्त! पोपी પૂર્ણિમને તથા જયેષ્ઠા મૂકી પૂર્ણિમાને કુલસંજ્ઞક નક્ષત્ર, ઉપકુલ સંજ્ઞક નક્ષત્ર, અથવા કુલપકુલ સંજ્ઞક નક્ષત્ર વ્યાપ્ત કરે છે? આના જવાબમાં આ પ્રમાણે જ કહેવું જોઈએ પૌષી પૂર્ણિમાને અને જેઠા ભૂલી પૂર્ણિમાને કુલસંજ્ઞકનક્ષત્ર પણ વ્યાપ્ત કરે છે, ઉપકુલસંજ્ઞકનક્ષત્ર ५ व्या ४२ छ भने ५४४ नक्षत्र पय व्या ४२ छे. (सेसियाणं कुलं वा उवकुलं) મઘા, ફાગુની ચેત્રી, વિશાખી અને અષાઢી પૂર્ણિમાઓને કુલસંજ્ઞક તેમજ ઉપકુલસંજ્ઞક એ બંને પ્રકારના નક્ષત્રે વ્યાપ્ત કરે છે. કુપકુલ સંજ્ઞક નક્ષત્ર વ્યાપ્ત કરતાં નથી આજ Kीत (कुलोपकुल न भण्णइ) से 48 बारा ४८ ४२वाम मावी छ. र माशेष પૂર્ણિમાઓમાં કુલપકુલ નક્ષત્રને અભાવ રહે છે એથી બે જ પ્રકારના નક્ષત્ર-કુલસંજ્ઞક અને ઉપકુલસંજ્ઞક નક્ષત્ર જ આ તમામ પૂર્ણિમાઓને વ્યાપ્ત કરે છે. બાકીના નક્ષત્રની આ બધી પૂર્ણિમાએમાં સમાનતા છે. પૂર્ણિમા પ્રકરણ સમાપ્ત,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org