Agam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi

SR No.: 003154
Original Sutra Author: N/A
Author: Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: Jain Shastroddhar Samiti Ahmedabad
Publication Year: 1980
Total Pages: 994
Language: Prakrit, Sanskrit, Hindi, Gujarati
Classification: Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_jambudwipapragnapti
File Size: 29 MB

Page 87

७३
प्रकाशिका टीका सू ११ दक्षिणार्धभरतवर्षनिरूपणम् तु क्वचिच्छुभा:क्वचिच्चाशुभाः। इत्थं चात्र सूत्रत्रयमवसर्पिण्यास्तृतीयारकान्तादारभ्य बर्षशतन्यूनदुष्पमारकपर्यन्तो यो मिश्रकालस्तदपेक्षया बोध्यम् न तु एकान्ताशुभषष्ठारककालापेक्षम् , तत्र विरोधस्यावार्यमाणत्वादिति सर्व समञ्जसम् ।।
___अथ दक्षिणार्द्धभरतोद्भवमनुष्यस्वरूपं पृच्छति 'दाहिणभरहेणं भंते ! वासे मणुयाणं केरिसए आयारभावपडोयारे पण्णत्ते' हे भदन्त ! दक्षिणार्द्ध भरते खलु वर्षे मनुजानां मनुष्याणां कीदृशकः किं स्वरूपः आकारभावप्रत्यवतारः स्वरूपपर्यायप्रादुर्भावः प्रज्ञप्तः ! इति गौतमेन पृष्टो भगवानाह-'गोयमा' हे गौतम ! तेणं मणुया' ते खलु मनुजाः मानवाः 'बहुसंघयणा' बहुसंहननाः-बहूनि-अनेकानि वज्रऋषभनाराचादीनि संहनानि-शरीरदाढर्यसम्पादकास्थिसमूहरूपाणि येषां ते तथा । तथा 'बहुसंठाणा' बहुसंस्थानाः बहूनि-प्रचूराणि संस्थानानि-चमचतुरस्रादि लक्षणशरीराकृतिविशेषा येषां ते तथा, 'बहुउच्चत्तपज्जवा' बहूच्चत्वपर्यवाः बहवः अनेकविधा उच्चत्वपर्यवाः उच्चत्वस्य शरीरोन्नतत्वस्य पर्यवाः पञ्चधनुःशतहस्तप्रमाणादिकाः दोनों का भो आधारभूत होता है । जब एकान्त शुभ काल होता है तब उसमें जितने भी क्षेत्र है वे सब शुभरूप ही होते हैं एकान्त अशुभकाल में सब ही अशुभरूप ही होते हैं एवं शुभाशुभ मिश्रकाल में कहीं पर शुभता रहती है और कहीं पर अशुभता रहती है। इस तरह सूत्रत्रय अवसर्पिणी के तृतीय आरक के अन्त से लेकर वर्ष शतन्यून दुष्षम आरक पर्यन्त जो मिश्र काल है उसकी अपेक्षा से कहे गये हैं। एकान्त अशुभ आरकरूप षष्ठ काल की अपेक्षा से नहींक्योंकि वहाँ पर इस प्रकार के कथन में विरोध का आना अनिवार्य है
दक्षिणार्धभरत में उत्पन्न हुए मनुष्यों का कथन-- 'दाहिणभरहेणं भंते ! मणुयाणं केरिसए आयारभावपडोयारे पण्णत्ते'
___ इस सूत्र द्वारा गौतम ने प्रभु से ऐसा पछा है-हे भदन्त ! दक्षिणार्द्ध भारत में रहनेवाले मनुष्यों का आकारभाव प्रत्यवतार-स्वरूप कैसा कहा गया है ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं"गोयमा । तेणं मणुया बहुसंघयणा, बहुसंठाणा, बहु उच्चत्तपज्जवा" हे गौतम ! दक्षिणार्धभरत में रहनेवाले मनुष्य अनेक वनऋषभनाराच आदि संहनन वाले होते हैं, अनेक समचतुरस्र आदि संस्थानवाले होते हैं, अनेक प्रकार की ५०० धनुष आदि रूप शारीरिक उच्चतावाले होते અને ક્યાંક અશુભતા રહે છે. આ પ્રમાણે સૂત્રત્રય અવસર્પિણના તૃતીય આરકના અંતથી માંડીને વર્ષશતન્યન દૃષમ આરકપર્યન્ત જે મિશ્રકાળ છે તેની અપેક્ષાએ કહેવામાં આવેલ છે. એકાન્ત અથભ આરક રૂપ ષષ્ઠ કાલની અપેક્ષાએ કહેવામાં આવેલ નથી. કેમકે ત્યાં આ જાતના કથનમાં વિરોધની સ્થિતિ ઉત્પન્ન થવી અનિવાર્ય જ છે.
દક્ષિણાર્ધ ભારતમાં ઉત્પન્ન થયેલા મનુષ્યોના સ્વરૂપનું કથન – "दाहिणभरहेण भंते ! वासे मणुयाणं केरिसए आयारभावपडोयारे पण्णत्ते"
આ સૂત્ર વડે ગૌતમે પ્રભુને એવી રીતે પ્રશન કર્યો કે હે ભદન્ત ! દક્ષિણાદ્ધ ભારતમાં २ना२। मासेाना २ मा प्रत्यवता२-२५३५--उi छ, rqाममा प्रभु ४३ छे , 'गोयमा तेणं मणुया बहुसंधयणा बहुसंठाणा बहु उच्चत्तपजवा हे गौतम ! हक्षिा भारतमा રહેનાર મનુષ્ય અનેક વજ ઋષભ નારાચ વગેરે સંહનનવાળા હોય છે અનેક સમચતુરન્સ