Agam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi

SR No.: 003154
Original Sutra Author: N/A
Author: Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: Jain Shastroddhar Samiti Ahmedabad
Publication Year: 1980
Total Pages: 994
Language: Prakrit, Sanskrit, Hindi, Gujarati
Classification: Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_jambudwipapragnapti
File Size: 29 MB

Page 86

जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिसूत्रे
प्रज्ञापक काल एव सम्भवात् ? इति चेच्छूयताम् स्थाणुबहुलं विषमबहुलम् इत्यादि सूत्रं भरतस्य बहुस्थले स्थाणुसम्पन्नं वैषम्यसम्पन्नं चेति प्रतिपादकं बहुसमरमणीयो भूमिभाग" इत्येतत्पदगर्भितं च सूत्रद्वयं भरतस्य कचिदेशविशेषे पुरुषविशेषस्य पुण्यफलभोगार्थमत्यन्तसमो भूमिभागे । रमणीयोऽस्तीत्येतत्प्रतिपादकमिति न विरोध शङ्का भोक्तृवैचिच्ये सति भोग्यवैचित्र्यस्य नियमेन सत्त्वात् । एतेन भरतवर्षस्यैकान्त शुभकान्ताशुभ मिश्र रूप कालत्रयाधारत्वं सूचितम् । तत्रैकान्तशुभे काले सर्वे क्षेत्रभावाः शुभा एव भवन्ति एकान्ताशुभे काले सर्वे भावाः अशुभा एव भवन्ति, मिश्रकाले प्रज्ञापक काल की अपेक्षा से ही कहे गये हैं क्योंकि इस प्रकार के मण्यादिकों का सद्भाव प्रज्ञापक काल में ही होता है,
७२
उत्तर - भरत क्षेत्र के वर्णन में जो "स्थाणुचहुल, रूप से भूमिभाग वर्णित हुआ है वह भरत क्षेत्र के अनेक है क्योंकि भरत क्षेत्र के कई स्थल ऐसे हैं जो स्थाणु संपन्न और विषम तासंपन्न हैं तथा "बहुसमरमणीय भूमिभाग है" इस तरह के पद से गर्भित जो सूत्रद्वय कहे गये हैं वे यह प्रकट करते हैं कि भरतक्षेत्र के किसी देश विशेष में पुरुष विशेष के पुण्यफल के भोगार्थ अत्यन्तसम भूमिभाग होता है और वह रमणीय होता है । इस तरह के प्रतिपादन में विरोध के लिये कोई स्थान नहीं है क्योंकि भोक्ताओं की विचित्रता से भोग्य पदार्थों में विचित्रता का सद्भाव नियम से देखा ही जाता है । अत: भरतक्षेत्र काल की अपेक्षा एकान्ततः शुभ का भी आधारभूत होता है अशुभ का भी आधारभूत होता है और शुभाशुभ કાળની અપેક્ષાએ જ કહેવામાં આવેલ છે. કેમકે આ જાતના ગેરેના સદ્ભાવ પ્રજ્ઞા પક કાળમાં જ થાય છે. ઉત્તર-તરક્ષેત્રના વર્ષોંનમાં જે સ્થાણુ બહુલ વિષમ સ્થાન બહુલ વગેરે રૂપમાં જે ભૂમિભા વર્ણિત થયેલ છે તે ભરત ક્ષેત્રના ઘણા સ્થળાને લઈને વિત થયેલ છે. કેમકે ભરત ક્ષેત્રના અનેક સ્થળો એવા છે કે જે એ સ્થ ણુ સપન્ન અને વિષમતા સપન્ન છે તેમજ અ ુસનમણીયભ્રાંમલગવાળા” છે આ જાતના પદાથી ગર્ભિત જે સૂત્રય નિરૂપિત કરવામાં આવેલા છે, તેમનાથી આ પ્રકટ થાય છે હું ભરતક્ષેત્રના ક્રાઇ દેશ વિશેષમાં પુરુષ વિશેષના પુણ્યફળના ઉપભાગમાટે અત્યંત સમભૂમિભાગ હોય છે. અને તે રમણીય હાય છે આ જાતના પ્રતિપાદ્ધમાં વિરોધ માટે કોઇ સ્થાન જ નથી કેમકે લોકતાઓની વિચિત્રતાથી મેગ્ય પદાર્થમાં વિચિત્રતા સદૂભાત્ર યથાનિય જોવામાં આવે જ છે, એથી ભરતક્ષેત્ર કાળ ની અપેક્ષાએ એકાન્તતઃ જીભાધારભૂત પણ હાય છે તેમજ અશુભાધારભૂત પણ હેાય છે, તથા શુભાશુભ અને રૂપમાં પણ હાય છે. જ્યારે એકાન્ત શુભકાળ ડાય છે ત્યારે તેમાં જેટલાં ક્ષેત્રો છે તે સર્વે શુભરૂપજ હોય છે. એકાન્ત અનુભ કાલમાં સ અશુભપજ હાય છે તેમજ શુભાશુભમિશ્રકાલમાં કયાંક તા શુભતા રહે છે
6.
विषम स्थान बहुल" इत्यादि स्थलों को लेकर वर्णित हुआ