Page Text
________________
प्रकाशिका टीका द्वि० वक्षस्कार सू० २३ कल्पवृक्षस्वरूपनिरूपणम्
२०३ ध्यम् मद्यपानं हि निश्चयतो दुर्गतिजनकं सुषमसुषमाकालवर्तिनो युगलिनस्तु निश्चयत सुगतिगामिनः । अतो मत्ताङ्गका वृक्षा अमादकान् अमृतमयान् आनंदप्रदरसविशेषानेव निष्पन्दयन्ति न तु सुराविशेषान् । सादृश्यं तु वर्णसाम्येनेति । एते द्रुमगणास्तु युगलिजनेभ्यः पेयपदार्थ वितरन्तीति बोध्यम् । एवं' एवम् अनेन प्रकारेण मत्ताङ्ग द्रुमग. णवत् 'जाव अणिगणा णामं दुमगणा पण्णत्ता' यावत् अनग्नका नाम द्रुमगणाः प्रज्ञप्ताः इति । अत्र यावत्पदेन ये दुमगणाः संगृह्यन्ते तद्वर्णनप्रकार एवं बोध्यः । तथाहि 'तीसेणं समाए भरहे वासे तत्थ तत्थ देसे तहि तर्हि बहवे भिंगंगा णाम दुमगणा पण्णत्ता समणाउसो जहा से वारग घडग कलस करग कक्करिपायंचणिउदंकवद्धणिसु पइट्ठगविट्ठरकी चाहना करता है वे वृक्ष उसी रूप में स्वतः स्वभाव से परिणत हो जाते हैं और याचकजनों की उस चाहना को शान्त कर देते हैं. इस विषय में विशेष खुलाशा रूप से पाठगत पदों को व्याख्या पूर्वक कथन हमने जीवाभिगम सूत्र की प्रमेयद्योतिका टीका में किया है. तात्पर्य इस कथन का केवल इतना ही है कि युगलिकजनों को ये द्रुमगण जैसा पेय पदार्थ वे चाहते हैं वैसा ही पेय पदार्थ प्रदान करते रहते हैं वैसा देखा जाय तो मद्यपान दुर्गतिका जनक होता है और सुषमसुषमा कालवर्ती युगलिक जन नियम से सुगतिगामी होते है. अतः ये मत्ताङ्गक वृक्ष अमादक अमृतमय ऐसे आनन्दप्रद रसविशेषों को ही बहाते रहते है सुराविशेषों को नहीं, परन्तु यहां जो सुराविशेषों के साथ इन्हें उपमित किया गया है वह इनके वर्ण को लेकर किया गया है। इसी प्रकार से वहां जो १० वे अन्तिम कल्पवृक्ष अनग्नक नाम के होते हैं वे भी उन युगलिकों को अनेक प्रकार के वस्त्रों को देकर उनकी चाहना को पूर्ति करते रहते है, यहां जो यावत्पद आया है उससे शेष कल्पवृक्षों का ग्रहण हुआहै-इनमें द्वितीय नम्बर का कल्पवृक्ष भृताङ्ग नामका है ये कल्पवृक्ष भी वहां अनेक ही होते है इनके सम्बन्ध પદાર્થની ઈચ્છા કરે છે તે વૃક્ષ તે સ્વરૂપમાંજ સ્વતઃ સ્વભાવથી પરિણત થઈ જાય છે, અને વાચકોની ઈચ્છા ને પૂર્ણ કરે છે. આ સંબંધમાં વિશેષ રૂપષ્ટતાથી પાઠત પદોનું વ્યા
ખ્યા પૂર્વક કથન જીવાભિગમ સૂત્રની ટીકામાં કરવામાં આવેલ છે. આ કથનનું તાત્પર્ય આટલું જ છે કે એ ક્રમે યુગલિક જનેની ઈચ્છા મુજબ જે પદાર્થ તેઓ ઈચ્છતા હોય તે આપે છે. જે બુદ્ધિ પૂર્વક વિચાર કરવામાં આવે તો આમ જણાશે કે મદ્યપાન દુર્ગતિ જનક છે. અને સુષમ સુષમકાળના યુગલિકો નિયમતઃ સુગતિગામી હોય છે. તેથી આ મત્તાંગક વૃક્ષો પણ સુરા વિશેષના સ્થાને અમાદક અમૃતમય એવા આનંદ પ્રદ ૨સ રસવિ શેષને જ પ્રવાહિત કરે છે. અહીં જે સુરા વિશેષોની સાથે એમને ઉપમિત કર્યા છે તે ફત એમના વર્ણનના ઉદ્દેશ્યથી જ. આ પ્રમાણે ત્યાં જે ૧૦ માં અંતિમ અનરાક નામે કલ્પવૃક્ષો હોય છે. તે પણ તે યુગલિકેને અનેક જાતના વોને અપી ને તેમની ઈચ્છા પૂર્ણ કરતા હે છે. અહીં જે યાવત્ પર આવેલ છે તેનાથી શેષ ક૯૫વૃક્ષોનું ગ્રહણ કરવા માં આવ્યું છે. આમાં બીજા નંબરે જે ક૯૫વૃક્ષ છે તે ભૂતાંગ નામક ક૯પવૃક્ષ ક
રે ૨ કલ્પવૃક્ષ છે તે ભૂતાંગ નામક કલ્પવૃક્ષ કહેવાય છે. से ४६५वृक्षो ५५ त्यांYण प्रभामा डाय छे. अमन समयमां से थन छ-'तीसेणं
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003154 |
| Book Title | Agam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kanhaiyalal Maharaj |
| Publisher | Jain Shastroddhar Samiti Ahmedabad |
| Publication Year | 1980 |
| Total Pages | 994 |
| Language | Prakrit, Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_jambudwipapragnapti |
| File Size | 29 MB |