________________
३६०
नीतिवाक्यामृते
यदि स्यात्प्राञ्जलं कर्म प्राप्तिर्योग्यनृणां तथा ।
तथा चाप्रतिपक्षत्वं विजिगीषोरिमे गुणाः ॥ १॥ अथ येन सह सन्धिः कार्यस्तमाहपराक्रमकर्कशः प्रवीरानीकश्चेद्धीनः सन्धाय साधूपचरितव्यः ॥ २ ॥
टीका-यदा पराक्रमकर्कशः शौर्यनिष्ठुरः शत्रुर्भवति । तथा प्रवीरानिकश्च यदा. भवति । एवमुपचरितव्य उपचारेण संयुक्तः कार्यः । तथा च शुक्रः
यदा स्याद्वीर्यवान् शत्रुः श्रेष्ठसैन्यसमन्वितः।
आत्मानं बलहीनं च तदा तस्योपचर्यते ॥१॥ अथ यादृशं तेजः पराक्रमाढयं भवति तदाहदुःखामर्षजं तेजो विक्रमयति ।। ६३ ॥ टीकातथा च--
दुःखामर्षोद्भवं तेजो यत्पुंसां सम्प्रजायते ।
तच्छचं समरे हत्वा ततश्चैव निवर्तते ॥१॥ अथावार्यो वीर्यवेगो यथा भवति तथाहस्वजीविते हि रोगस्यावार्यों भवति वीर्यवेगः ॥ ६४ ॥
टीका-यस्य पुरुषस्य जीविते रोगो भवति प्रभूतकाले जीवितव्ये बाञ्छा भवति तस्यावार्यस्य असंयतावार्थ (१) वीर्यवेगो भवति न चिरं जीवितुं वाञ्छमानस्य । तथा च नारद:
१ दुःखजनितादामर्षात् जातं तेजः विक्रमं कारयति अतः प्रवीरानिकः शत्रुः कदाचिद्धीनः स्यान्न तेन सह निबन्धेन युद्धं कार्य अपि तु सन्धिरेव कर्तव्या इत्यर्थः । व्याख्यास्य छिन्ना "दु:खामर्ष तेजो" इयन्मात्र एव पाठः पुस्तकेऽवशिष्टं तु मुद्रितपुस्तकात्संयोजितं टिप्पणं च ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
