________________
युद्धसमुद्देशः ।
३४९
नाप्रतिग्रहो युद्धमुपेयात् । ॥ १८ ॥
टीका-नोपेयात् न गच्छेत् । कं? युद्धं संग्रामं । कोऽसौ ? राजा। किंविशिष्टः ? अप्रतिग्रह एकाकी । एकाकिना भूपतिना संग्रामे न गन्तव्यं । तथा च गुरु:
एकाकी यो व्रजेद्राजा संग्राम सेव्यवर्जितः।
स नूनं मृत्युमाप्नोति यद्यपि स्याद्धनंजयः ॥१॥ अथ संग्रामकाले पार्थिवप्रतिग्रहकरणस्वरूपमाह
राजव्यञ्जनं पुरस्कृत्य पश्चात्स्वाम्यधिष्ठितस्य सारबलस्य निवेशनं प्रतिग्रहः ॥ १९ ॥
टीका-राजव्यञ्जनं राजचिन्हं स्वामिनं पुरस्कृत्यः पुरतः कृत्वा अग्रे कृत्वा पश्चात्तस्य सारबलं प्रधानसैन्यं ध्रियते यत्स प्रतिग्रहः स्यात्। एतदुक्तं भवति, भूपते: पश्चात् युद्धकाले उत्तमबलनिवेशनं क्रियते स पतिग्रहः । तथा च नारदः
स्वामिनं पुरतः कृत्वा तत्पश्चादुत्तमं बलं । ध्रियते युद्धकाले यः स प्रतिग्रहसंशितः॥१॥ अथ सप्रतिग्रहबलस्य युद्धकाले यद्भवति तदाहसप्रतिग्रहं बलं साधु युद्धायोत्सहते ॥ २० ॥
टीका-उत्सहते उत्साहं करोति । किं तत् ? बलं सैन्यं । किमर्थं ? युद्धाय संग्रामाय । किंविशिष्टं बलं ? सप्रतिग्रहं सह प्रतिग्रहेण वर्तते इति सप्रतिग्रहं राज्ञ उपस्थितेनेत्यर्थः । तथा च शुक्रः
राजा पुरस्थितो यत्र तत्पश्चात्संस्थितं बलं ।
उत्साहं कुरुते युद्धे ततः स्याद्विजये पदं ।। १ ।। अथ युद्धकाले यादृशी भूमिः पार्थिवेन समाश्रयणीया तस्या लक्षणमाह--
पृष्टतः सदुर्गजला भूमिबलस्य महानाश्रयः ॥ २१ ॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
___www.jainelibrary.org
