________________
नीतिवाक्यामृते
कथं ? पतंगवत् । कस्यां ? दीपशिखायां । यथा दीपशिखायां पतितः पतङ्गो निश्चितं विनाशमवाप्नोति तथा बलवति शत्रौ दुर्बलोऽपि तस्मादपसरणं कार्य । तथा च गौतमः
बलवन्तं रिपुं प्राप्य यो न नश्यति दुर्बलः।
स नूनं नाशमभ्यति पतंगो दीपमाश्रितः॥१॥ अथ दैवस्य लक्षणमाहजीवितसम्भवे देवो देयात्कालबलम् ॥ १५॥ टीका-यदा पुरुषे जीवितसम्भवो भवति दीर्घायुर्भवति तदा दैवं प्राक्तनं कर्म तस्य कालबलं तस्मिन् काले तद्ददाति येन दुर्बलोऽपि बलवन्तं व्यापादयतीति । तथा च शुक्रः--
पुरुषस्य यदायुः स्यादुर्बलोऽपि तदा परं।
हिनस्ति चेद्बलोपेतं निजकर्म प्रभावतः॥१॥ अथ बलस्य सारेतरतामाह--- वरमल्पमपि सारं बलं न भूयसी मुण्डमण्डली ॥ १६ ॥
टीका-वरं प्रधानं । स्वल्पं स्तोकमपि । सारं उत्तमं । बलं सैन्यं । न भूयसी प्रभूतापि । मुण्डमण्डली असारसंघातः । तथा च नारद:
वरं स्वल्पापि च श्रेष्ठा नास्वल्पापिच कांतरा।
भूपतीनां च सर्वेषां युद्धकाले पताकिनी ॥१॥ अथासारबलस्य स्वरूपमाह---- असारबलभंगः सारबलभंगं करोति ॥ १७ ॥ टीका-यदसारबलं तत्परचक्रे दृष्टमात्रे भज्यते तस्य भंगो सारबलमपि भज्यते तस्मादसारवलं न कर्तव्यं । तथा च कौशिकः
कातराणां च यो भंगो संग्रामे स्यान्महीपतेः ।
स हि भंगं करोत्येव सर्वेषां नात्र संशयः ॥१॥ अथ भूभुजा संग्रामे यथा गन्तव्यं तथाह
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
