________________
षाड्गुण्यसमुद्देशः ।
अनाश्रयो भवेच्छत्रुर्यो वा स्याद्दुर्बलाश्रयः ।
तेनैव सहितः सोऽत्र निहन्तव्यो जिगीषुणा ॥ १ ॥
अथ भूयोऽपि यत्कर्तव्यं तदाह
विपर्ययो निष्पीडनीयः कर्षयेद्वा ।। ३२ ।।
टीका - यदि शत्रुविषये विपर्ययो भवति मैत्रं भावं गच्छति तत्तं निष्पीडयेद्विभवहीनं कुर्यात् कर्षयेद्वा व्यापादयेद्वा । तथा च गुरुः
शत्रुर्मित्रत्वमापन्नो यदि नो चिन्तयेच्छिवम् ।
तत्कुर्याद्विभवहीनं युद्धे वा तं नियोजयेत् ॥ १ ॥ अथ सहजस्य स्त्रोर्लक्षणमाह
____
समाभिजनः सहजशत्रुः ॥ ३३ ॥
टीका - समाभिजनशब्देन दायाद उच्यते स सहजशत्रुः । यथा मूपकस्य मार्जरः कदाचिच्छुभं न चिन्तयति । तथा च नारदः
गोत्रजः शत्रुः सदा तत्पदवाञ्छकः । रोगस्थेव न तद्विद्धं कदाचित्कारयेत्सुधीः ॥ १ ॥
*****
Jain Education International
३२१
अथ कृत्रिमशत्रोः स्वरूपमाह -
विराधो विराधयिता वा कृत्रिमः शत्रुः ॥ ३४ ॥
टीका - करणेन निर्वृत्तः कृत्रिमः । यः शत्रुविंरावो भवति यस्य विरोधो क्रियते स विराध उच्यते शत्रुर्यः पुनर्विजिगीषोरुपेत्य विरोधं करोति सोऽप्यकृत्रिमः शत्रुः । यदि हीनबलो भवति विग्रहीतव्यः । यद्यधिकबलो भवति तदा साम्ना सन्तोषयेत् । तथा च गर्ग :
――――――――――
यदि हीनबलः शत्रुः कृत्रिमः संप्रजायते ।
तदा दण्डोऽधिको वा स्याद्देयो दण्डः स्वशक्तितः ॥ १ ॥ अथ शत्रुमित्रकारणमाह
अनन्तरः शत्रुरेकान्तरं मित्रमिति नैष एकान्तः कार्यं हि मित्रत्वामित्रत्वयोः कारणं न पुनर्विप्रकर्षसन्निकर्षो ॥ ३५ ॥
नीति०-२१
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
