________________
३२०
नीतिवाक्यामृते
अथान्तधिलक्षणमाह
अरिविजिगीषोमण्डलान्तर्विहितवृत्तिरुभयवेतनः पर्वताटवीकृताश्रयश्चान्तर्धिः ॥ २९ ॥ ____टीका-अन्तर्विशब्देन चरटः कथ्यते। य इत्थंभूतो भवति सोऽन्तधिः । अरि विजिगीषोर्मण्डलान्तरसमा यो महाटवी निवासः पर्वताश्रेयो वोभयवेतनो भवति । विषमाश्रयबलाद्विजिगीषु तमरिं च द्वावपि दण्डेन योजयत्यसावन्तर्धिरुच्यते । एवं सप्तविधराजमण्डलमन्तर्धिसहितं भूभुजा विज्ञेयं ।
अथ यादृग्रूपो रिपुर्विगृहीतव्यो विजिगीषुणा तत्स्वरूपमाह
अराजबीजी लुब्धः क्षुद्रो विरक्तप्रकृतिरन्यायपरो व्यसनी विप्रतिपन्नमित्रामात्यसामन्तसेनापतिः शत्रुरभियोक्तव्यः॥३०॥
टीका-इत्थंभूतो यः शत्रुर्भवति स विजिगीषुणाभियोक्तव्यो विगृहीतव्यः । किंविशिष्ट ? अराजबीजी जारजातोऽज्ञदेशीयो वा । तथा यो लुब्धो भवति । क्षुद्रो दुष्टहृदयः । तथा विरक्तप्रकृतिविरक्तपरिग्रहः । तथान्यायपर उन्मार्गगामी । व्यसनी द्यूतपानादिभिर्व्यसनैः समेतः । तथा विप्रतिपन्नमित्रामात्यसामन्तसेनापतिः विप्रतिपन्नाः- पराङ्मुखीभूता मित्रामात्यसेनापतिसामन्ता यस्य स तथा । एवंविधः शत्रुः साध्यो भवति । तथा च शुक्रः--
विरक्तप्रकृतिर्वेरी व्यसनी लोभसंयुतः।
क्षुद्रामात्यादिभिर्मुक्तः स गम्यो विजीगीषुणा ॥१॥ अथ भूमिपेन शत्रोर्यत्करणीयं तःहअनाश्रयो दुर्बलाश्रयो वा शत्रुरुच्छेदनीयः॥ ३१ ॥
टीका-यः शत्रुरनाश्रयो भवति आश्रयं न लभते दुलं वा कमप्याश्रयेत् स उच्छेदनीयो योधनीयः । तथा च शुक्रः--
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
