________________
२२४
नीतिवाक्यामृते
अथ भूयोऽपि स्त्रीस्वरूपमाह--- स्त्रीणां वशोपायो देवानामपि दुर्लभः ॥ १२ ॥
टीका---स्त्रीणां विरुद्धानां योऽसौ वशोपायो वशं कर्तुमुपायः सामदामभेदोपप्रदानदण्डलक्षणः स देवानमपि दुर्लभः । तमुपायं देवा अपि न जानन्तीत्यर्थः । तथा च वल्लभदेव:---
चतुरः सृजता पूर्वमुपायांस्तेन वेधसा ।
न सृष्टः पंचमः कोऽपि गृह्यते येन योषितः ॥१॥ अथ सुकलत्रस्य स्वरूपमाह
कलत्रं रूपवत्सुभगमनवद्याचारमपत्यवदिति महतः पुण्यस्य फलम् ॥ १३ ॥
टीका-एतदुक्तं भवति, तस्येदृशं वक्ष्यमाणं स्यात् येनान्यस्मिन् देहान्तरे महत्पुण्यं कृतं तस्य फलं । एतत्किविशिष्टं कलत्रं ? सुरूपं रूपाढ्यं तावत् । तथा मुभगत्वं । तथानवद्याचार, अनवद्योऽकुत्सित आचारो व्यवहारो यस्य । तथापत्यवत्पुत्रयुतं । तथा च चारायण:
सुरूपं सुभगं यद्वा सुचरित्रं सुतान्वितं ।
यस्येदृशं कलत्रं स्यात्पूर्वपुण्यफलं हि तत् ॥ १ ॥ अथ भूयोऽपि त्रीस्वरूपमाहकामदेवोत्संगस्थापि स्त्री पुरुषान्तरमभिलपति च ॥ १४ ॥ टीका--अभिलषति वाञ्छति कासौ ? स्त्री। किमभिलषति पुरुषान्तरं पुरुषविशेषं । किंशिष्टा स्त्री ? कामदेवोत्संगस्थापि । एतदुक्तं भवति, कामादपरो रूपवान् कश्चिन्न भवति तथापि तं परित्यज्य स्त्री अन्यमभिल. पति चापल्यात् । तथा च नारद:--
कामदेवोपमं त्यक्त्वा मुखप्रेक्षं निजं पति। चापल्याद्वाञ्छते नारी विरूपांगमपीतरम् ॥१॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
___www.jainelibrary.org
