________________
बलसमुद्देशः ।
२१३ अथ स्वामिप्रसादस्य यो गुणः सेवकानां तमाहन तथार्थः पुरुषान् योधयति यथा स्वामिसम्मानः ॥१६॥
टीका-~~न तथार्थः पुरुषान् योधयति संग्राम कारयति यथा प्रभुसम्मान योधयति । तथा च नारायण:
न तथा पुरुषानर्थः प्रभूतोऽपि महाहयं । कारापयति योद्धणां स्वामिसंभावना यथा ॥१॥ अथ सैन्यस्य विरक्ति कारणान्याहस्वयमनवेक्षणं देयांशहरणं कालयापना व्यसनाप्रतीकारो विशेषविधावसंभावनं च तंत्रस्य विरक्तिकारणानि ॥ १७ ॥
टीका-एतानि पंच तंत्रस्य सैन्यस्य विरक्तिकारणानि । कानि तानि ? स्वयमनवेक्षणं तावत् स्वयमात्मनैव यन्नित्यमेव नावक्ष्यते । तथा देयांशहरणं देयं वृत्तिलक्षणं यत् तस्य मध्यादेशहरणं विभागग्रहणं । तथा कालयापना दानकाले यासौ वृत्तिः दानलक्षणा तस्य यासौ यापना विलम्बलक्षणा तस्या अभ्यासनं सेवनं व्यसने आपत्काले प्रतीकारचिंत्ता न क्रियते । (विशेषविधौ विशिष्टे काले पुत्रोत्पत्त्यादिसमये असंभावनं किंचिददान)। तथा च भारद्वाज:----
यः सैन्यं वीक्षते नैव वृत्तिभंगं करोति च । न काले यच्छते वृत्ति न विशेषं करोति च ॥१॥ विशेषदर्शिते लोके न विशेषं करोति च। व्यसने च प्रतीकारं यः स्वामी न करोति च ॥ २॥ तस्य तंत्रं प्रयान्येव विरक्तं सर्वतो दिशं । तस्मात्सर्वप्रयत्नेन तोध्यं तंत्रं महीभुजा ॥३॥ अथ सैन्यमनालोकयतः क्षितिपतेर्यद्भवति तदाह
१ नास्त्यय सस्थः पाठः पुस्तके किन्तु कल्पितः ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
