________________
२१ कोश-समुद्देशः।
अथ कोशसमुद्देशो व्याख्यायते । तत्रादावेव कोशलक्षणमाह
यो विपदि सम्पदि च स्वामिनस्तंत्राभ्युदयं कोशयतीति कोशः ॥१॥
टीका-कुश आश्लेषणे । अर्थवृद्धिं करोतीत्यर्थः । कस्मिन् काले तंत्रवृद्धि सैन्यवृद्धि करोति ? सम्पदि तथा विपदि च स कोश: कथ्यते । सम्पत्काले तंत्रवृद्धिं करोति आपत्काले च । तथा च शुक्रः
आपत्काले च सम्प्राप्ते सम्पत्काले विशेषतः।
तंत्रं विवर्धयते राज्ञां स कोशः परिकीर्तितः ॥१॥ अथ कोशगुणानाह
सातिशयहिरण्यरजतप्रायो व्यावहारिकनाणकबहुलो महापदि व्ययसहश्चेति कोशगुणाः ॥ २॥ ___ टीका-~यस्मिन् कोशे सातिशयमतिशयसहितं हिरण्यं सुवर्ण भवति तथा रजतं रूप्यं प्रायो बाहुल्येन, व्यावहारिकाणि यानि नाणकानि द्रम्मात्मकानि तैर्बहुलः प्रचुरः, व्ययसहः प्रभूतव्ययसमर्थः, कस्या ? आपदि । स कोश: कथ्यते । तथा च गुरु:
आपत्काले तु सम्प्राप्ते बहुव्ययसहक्षमः ।
हिरण्यादिभिः संयुक्तः स कोशो गुणवान् स्मृतः ॥१॥ अथ कोशवृद्धिं कुर्वता भूभुजा यत्कर्तव्यं तदाह---- कोशं वर्धयन्नुत्पन्नमर्थमुपयुञ्जीत ॥ ३ ॥
१ यः सम्पदि विपदि च स्वामिनस्तंत्राभ्युदयं करोति कोशयति संश्लेषयतीति स कोश इति पाठान्तरं मुद्रित-पुस्तके ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
___www.jainelibrary.org
