________________
१३४
नीतिवाक्यामृत
अथ मूर्खमंत्रिणोऽपि यन्मंत्रपरिज्ञानं तत्स्वरूपमाह - स घुणाक्षरन्यायो यन्मूर्खेषु मंत्रपरिज्ञानम् ॥ ९३ ॥
टीका - घुणः कृमिविशेषः स शनैः काष्ठं भक्षयति तेन तस्य भक्ष्यमाणस्य विचित्रा रेखा भवन्ति तासां मध्यात्काचिद्रेखाऽक्षराकारा भवति । एवं मूर्खेषु मंत्रपरिज्ञानं घुणाक्षरन्यायवत् कदाचित्सिद्धिं याति । तथा च गुरुः
――
यन्मूर्खेषु परिज्ञानं जायते मंत्रसम्भवम् ।
स हि घुणाक्षर न्यायो न तज्ज्ञानं प्रकीर्तितं ॥ १ ॥ अथ शास्त्ररहितस्य मनसो यद्भवति तदाहअनालोकं लोचनमिवाशास्त्रं मनः कियत्पश्येत् ॥ ९४ ॥ टीका- - अशास्त्रं यन्मनो भवति जडात्मकं तन्मनः कियत्पश्यति न किंचिदपि मंत्रविषये । किमिव ? लोचनमिव नेत्रमिव । किंविशिष्टं ? आलोकरहितं ज्योतीरहितं घटपटाद्यं यथा न पश्यति तस्माच्छास्त्रमंत्रिणः कार्याः । तथा च गर्ग:
आलोकरहितं नेत्रं यथा किंचिन्न पश्यति ।
d.
तथा शास्त्रविहीनं यन्मनो मंत्रं न पश्यति ॥ १ ॥ अथ मंत्रिणामन्येषां वा यः सम्पदं जनयति तथाहस्वामिप्रसादः सम्पदं जनयति न पुनरभिजात्यं पांडित्यं वा ।। ९५ ।।
टीका - मंत्रिणामन्येषां स्वामिप्रसादः सम्पदं जनयति नाभिजात्यं कुलीनतां न पांडित्यं बहुश्रुतत्वं । एतदुक्तं भवति यस्य राजप्रसादः तस्य सर्वोऽपि जनः पूजां करोति येनेषे ? राज्ञे विज्ञप्तिकाविषयं साहाय्यं करोति । न कुलीनस्य पांडित्यस्य वा कश्चित्पूजां करोति । तथा च शुक्रः
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
