________________
मंत्रिसमुद्देशः।
१२५ सुविवेचितान्मंत्राद्भवत्येव कार्यसिद्धिर्यदि स्वामिनो न दुराग्रहः स्यात् ॥ ५९॥
टीका-यदि स्वामिनो नृपस्य न दुराग्रहो दुष्ट एकप्रहः स्यात् । तत्सुविवेचितात्सुष्टु पर्यालोचितान्मंत्रात्कार्यसिद्धिर्भवत्येव नियमेन । तथा च ऋषिपुत्रक:--
सुमंत्रितस्य मंत्रस्य सिद्धिर्भवति शाश्वती।
यदि स्यान्नान्यथाभावो मंत्रिणा सह पार्थिवः ॥ १ ॥ अथ नृपस्य विक्रमरहितस्य यद्भवति तदाहअविक्रमतो राज्यं वणिक्खगयष्टिरिव ॥ ६०॥ टीका-यथा श्रेष्ठिनः खड्गयष्टिः वृथा इत्यर्थः तथा राज्यमपि व्यर्थ विक्रमपरैरभिभूयत एवेति । तथा च भारद्वाजः--
परेषां जायते साध्यो यो राजा विक्रमच्युतः।
न तेन सिध्यते किंचिदसिना श्रेष्ठिनो यथा ॥१॥ अथ नीतिरनुष्ठिता यत्करोति तदाहनितिर्यथावस्थितमर्थमुपलम्भयति ॥ ६१ ॥
टीका-नीतिर्नयो यथावस्थितं [ तौ यदुक्तं तत्सर्वमुपलम्भयति प्रयच्छति न सन्देहस्तस्मान्नीतिः कार्या । तथा च गर्ग:
मातापि विकृतिं याति नैव नीतिः स्वनुष्ठिता ।
अनीतिर्भक्षयेन्मयं किंपाकमिव भक्षितम् ॥ १॥ अथ हिताहितप्राप्तिर्यथा भवति तदाहहिताहितप्राप्तिपरिहारौ पुरुषकारायतौ ॥ ६२॥
टीका-हितपदार्थस्य प्राप्तिरनुष्ठानं, अहितस्य परिहारस्त्यागो द्वावप्यैतौ पुरुषकारायतौ पुरुषकार आत्मशक्तिः । दुर्लभमपि हितं यद्वस्तु तत्पुरुषकारः साधयति । बहुलाभमप्यहितमात्मा शक्तीन्द्रियाणि जित्वा परिहरतीति । तथा च वादरायणः--
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
___www.jainelibrary.org
