Siddha Hemchandra Shabdanushasan

SR No.: 003041
Original Sutra Author: N/A
Author: Chandrasagar Gani
Publisher: Devchand Lalbhai Pustakoddhar Fund
Publication Year: 1948
Total Pages: 396
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 21 MB

Page 93

(१०) स्याऽपत्यानि यञ् तेषां छात्रा " दोरीयः" इत्यतो " बहुव॑स्त्रियाम् ” इति यत्रि लुप् , " न प्राजितीये.” इति तनिषेधश्च प्राप्नुतः परमनवकाशत्वात् “ न प्राग्जि तीये." इत्येव प्रवर्तते ततो गार्गीया इति सिद्धम् । तथा परादन्तरङ्गमपि यथा-सिवे
" प्याघापन्यनि०" इति नेऽपवादत्वावलोपं बाधित्वा गुणात्पूर्व नित्यत्वादुटि च कृते 5 परत्वाद्गुणे प्राप्तेऽन्तरङ्गत्वात्तं बाधित्वा यत्वं भवति स्योन इति ।
एतासां क्रियादीनां नीयते संदिग्धोऽर्थ [ निर्णयपदम् ] एभिरिति “ न्यायावायाध्यायोद्याव०” इति निपातनात् , न्यायाः-युक्तया, तेषां च शास्त्रस्य, "क्रियार्थोधातुः" " गुणादस्त्रियां नवा” “जातिकोलसुखादेर्नवा " " स्वाङ्गादेरकृतमित० " इति ।
" संख्यानां र्णाम् ” “ परिमाणोत्तद्धितः” इति, " सोऽपत्ये " " वीप्सायां" 10 “लुगस्यादेत्यपदे." "अवर्णस्येवर्णा०” इति, "इवर्णादेरैस्वे स्वरे." इत्यादिकस्य प्रवृत्तये
सिद्धिर्वेदितव्या, 'वर्णसमाम्नायस्य च ' सिद्धिः । सम्यगाम्नायन्तेऽभ्यस्यन्ते वर्णा
अस्मादिति " भावाकों” इति पनि समाम्नाया, वर्णानां समाम्नाय:पाठक्रमः, • स च-अकारादिस्वराः १४ । अं अः इत्यनुस्वारविसौं २ । अनुस्वारोपलक्षितोऽनु
नासिको १ । विसर्गोपलक्षितौ जिह्वामूलीयोपध्मानीयौ २ । अल्पविषयत्वेन चैषामु15 पलक्षणं कृतं न तु साक्षात्पाठः । कादिव्यञ्जनानि च ३३ इत्येवं द्विपञ्चाशदक्षरात्मको
लोकप्रसिद्धो मातृकारूपो ज्ञेयो, न ह्यस्माभिर्नूतनोऽज्झलादिरूपो विधेयः । सर्वज्ञप्रणीतकेवलिकादिशास्त्रेषु, एन्द्रेशानादिव्याकरणेषु चाऽचहलादिरूपस्याऽप्रसिद्धः । एकस्मिन्नेव च पाणिनिव्याकरणे तस्य प्रसिद्धेः, तथाहि-अइउण, फलक, एओ,
एऔच, हयवरट्, लण्, अमङणनम्, झभञ्, घढधष् , जबगडदश् , रवफछठथ20 चटतव्, कपर, शषसर, हल् इति प्रत्याहारः । आदिरन्त्येनेता सह मध्यवर्णानां
ग्राहक इति । अण्-अइउवर्णाः, अक्-समानाः, एड्गुणः, ऐच वृद्धिः, अच् स्वराः, हल व्यञ्जनानीत्यादि । अयं तु क्रमः कष्टगम्यस्ततः प्रसिद्धो वर्णसमाम्नायः, प्रसिद्धाश्च स्वरादिसंज्ञा असाभिराहताः । तत्रेति वर्णसमाम्नाये स्वरादयः प्रस्तूयन्ते ।
'औदन्ताः स्वराः' । १-१-४ ।। अत्र औकारेण अवयवेन विग्रहसमुदायः, 25 अकारादिश्चतुर्दशवर्णरूपोऽन्यपदार्थसमासस्याऽर्थः, अत एवात्र लम्बकर्ण इत्यादिव
त्तद्गुणसंविज्ञानो बहुव्रीहिः, न तु चित्रगुरित्यादिवदतद्गुणसंविज्ञानः। “प्रश्नार्चा०” इत्या
१६-३-३२ । २६-१-१२४ । ३६-१-१३५ । ४ उ. २५८ । ५ स्योनम्-सुखम् समुद्रः सूर्यः इत्यादयः । ६५-३-१३४। ७३-३-३। ८२-२-७७ १९३-१-१५२ । १० २-४-४६ । १११-४-३३।१२२-४-३३ । १३६-१-२८ । १४.७-४-८०।१५२-१-११३ । १६-१-२-६। १७ १-२-२१। १८५-३-१८।१९७-४-१०२।