Siddha Hemchandra Shabdanushasan

SR No.: 003041
Original Sutra Author: N/A
Author: Chandrasagar Gani
Publisher: Devchand Lalbhai Pustakoddhar Fund
Publication Year: 1948
Total Pages: 396
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 21 MB

Page 228

( १४५ )
स्याऽपि तेन सुषमा इत्यादि । धातोरेवेच्छन्तीत्युक्त्वा कथं निःपूतमित्याद्युदाहृतम् : सत्यमुक्तप्रत्ययात्प्रागेव सूतेरुपसर्गेण योगाद्भविष्यति ।
प्रादुरुपसर्गाद्यस्वरेऽस्तेः ' । २ । ३ । ५८ || शुभ्रादित्वादिति, न्यासे तु चतुष्पाद्भ्य एयबू " वृत्तौ तु सारसंग्रहाद्यभिप्रायेण " सुभ्वादिभ्यः " इत्युक्तम् । 5 विसृतमित्यादि - विसरतीति क्विपि तोन्ते 'क्विवन्ता धातुत्वं नामत्वं च न त्यजन्तीति' न्यायाद्विसृदित्येवंरूपाद्धातुमात्रादम् रूपे स्वरादौ प्रत्ययेऽस्तेरिति किमिति व्यावृत्तेर्न द्व्यङ्गविकलता । यदा तु क्तस्तदापि अस्तौ सति यस्वरस्य प्रत्ययस्येति न चिन्तेति न द्व्यङ्गविकलता ।
(6
4
'अवः स्वपः' । २ । ३ । ५७ ।। निःषुप्त इत्यादौ " ज्ञानेच्छा ० " इति क्तः ।
66
4
" न स्सः ' । २ । ३ । ५९ ।। दधिस्यते, अत्रास्चलौल्ये स्सः ।
' सिचो यङि ' । २ । ३ | ३० || पत्वमिति “ स्थासेनि " इत्यनेन ।
2
' गतौ सेधः ' । २ । ३ । ६१ ।। ननु कृसरधूसरवेसर केस रादिषु प्रत्ययसका - रस्य षत्वप्रतिषेधो वक्तव्यः १ नैवम्, उणादयोऽव्युत्पन्नानि नामानीति, बुधबोधनार्थं व्युत्पाद्यमाना अपि उणादयो व्युत्पत्तिकार्यं न लभन्ते । इत्थं सति वृक्ष इत्यत्राऽपि पत्वं न प्राप्नोति ? उच्यते तर्हि बाहुलकात् पत्वभावः ।
"
,
सुगः स्यसनि ' । २ । ३ । ३२ || अभ्यसोऽस्यदित्यत्राऽप्यव्यपीति वचनात् उपसर्गात्सु ० " इति प्राप्तं निषिध्यते ।
१५-२-९२ । २ ६-१-८३ । ३७-३-१८२ । ४ २-३-४० । ५ २-३-३९ । ६ १-३-६० ।
'रघुवर्णात् नो ण एकपदेऽनन्त्यस्यालचटतवर्गशसान्तरे' । २ । ३ । ६३ ॥ ननु ऋवर्णग्रहणं किमर्थं ? यतो ऋकारमध्ये रेफ् लकारमध्ये तु लोऽस्तीति वृद्धवादः, ततो ऋवर्णेऽपि तन्मध्यव्यवस्थित रेफाश्रयं णत्वं भविष्यति, अत एव पाणिनिनाऽपि 20 रषाभ्यामित्येवोक्तम्, उच्यते न हि वर्णैकदेशा वर्णग्रहणेन गृह्यन्ते तद्भिन्नत्वाद् वर्णबुद्धेरनुत्यादनात्तथाहि - मांसं न विक्रेयमिति सत्यपि निषेधे गावो विक्रीयन्ते, तत्र मांसबुद्धेरभावात् । शेषवर्णव्यवधानेऽपीति-प्रसज्यप्रतिषेधादितरैर्व्यवधानेऽपि भवति । पुष्णातीति1-अत्र तवर्गस्य ० " इत्यनेनैव त्वे सिद्धे षकारग्रहणं कषणमित्यादौ व्यवहितार्थं तदर्थं च सत् परत्वात् " तवर्गस्य० "इति बाधित्वा त्वं प्रवर्तयति । नृभि - 25 भिरिति द्विप्रयोगो द्विर्वचनमित्याश्रयणाद्भिन्नपदत्वमित्यर्थः । विरलेनेति - विपूर्वा
66
10
15