Page Text
________________
श्रीमद्राजचन्द्रजैनशास्त्रमालावाम् । त्वात् नामकर्मनिवृत्तमणु महच्च शरीरमधितिष्ठन् व्यवहारेण देहेमात्रो व्यवहारेण कर्मभिः सहैकत्वपरिणामान्मूर्तोऽपि निश्चयेन नीरूपस्वभावत्वान्नहि मूर्तः । निश्चयेन पुद्गलपरिभोक्तत्वं, अथ "तम्हा कम्म कत्ता” इत्याद्येकसूत्रेण कर्तृत्वभोक्तत्वयोरुपसंहारः, तदनंतर “एवं कत्ता" इत्यादिगाथाद्वयेन क्रमेण कर्मसंयुक्तकर्मरहितत्वं च कथयतीति परिहारमुख्यत्वेन सप्तगाथा गताः । एवं पाठक्रमेणाष्टादशगाथाभिः स्थलपंचकेनैकांतमतनिराकरणाय तथैवानेकां - तमतस्थापनाय च सांख्यमतानुसारिशिष्यसंबोधनार्थ कर्तृत्वं बौद्धमतानुयायिशिष्यं प्रति बोधनार्थ भोक्तत्वं सदाशिवमताश्रितशिष्यसंदेहविनाशार्थ कर्मसंयुक्तत्वमिति कतृत्वभोक्तत्वकर्मसंयुक्तत्वाधिकारत्रयं ज्ञातव्यं । इत ऊर्ध्वं जीवास्तिकायसंबन्धिनवाधिकारव्याख्यानानंतरं "एको जेम महप्पा” इत्यादिगाथात्रयेण जीवास्तिकायचूलिका । एवं पंचास्तिकायषड्द्रव्यप्रतिपादकप्रथममहाधिकारसंबंधिषष्ठांतराधिकारेषु मध्ये त्रिपञ्चाशद्गाथाप्रमितचतुर्थांतराधिकारे समुदायपातनिका । तद्यथा अथ-संसारावस्थस्याप्यात्मनः शुद्धनिश्चयेन निरुपाधिविशुद्धभावान् तथैवाशुद्ध निश्चयेन सोपाधिभावकर्मरूपरागादिभावान् तथा चासद्भूतव्यवहारेण द्रव्यकर्मोपाधिजनिताशुद्धभावांश्च यथासंभवं प्रतिपादयति,-जीयोत्ति हवदि आत्मा हि शुद्धनिश्चयेन सत्ता चैतन्यबोधादिशद्धप्राणैर्जीवति तथा चाशुद्धनिश्चयेन क्षायोपशमिकौदायिकभावप्राणैर्जीवति तथैव चानुपचरितासद्भूतव्यवहारेण द्रव्यप्राणैश्च यथासंभवं जीवति जीविष्यति जीवितपूर्वश्चेति जीवो भवति, चेदा शुद्धनिश्चयेन शुद्धज्ञानचेतनया तथैवाशुद्ध निश्चयेन कर्मकर्मफलरूपया चाशुद्धचेतनया युक्तत्वाच्चेसयिता भवति, उबओगविसेसिदो निश्चयेन केवलज्ञानदर्शनरूपशुद्धोपयोगेन तथैव चाशुद्ध निश्चयेन मतिज्ञानादिक्षायोपशमिकाशुद्धोपयोगेन युक्तत्वादुपयोगविशेषितो भवति, पहू निश्चयेन मोक्षमोक्षकारणरूपशुद्धपरिणामपरिणमनसमर्थत्वात्तथैव चाशुद्धनयेन संसारसंसारकारणरूपाशुद्धपरिणामपरिणमनसमर्थत्वाद प्रभुर्भवति, कत्ता शुद्धनिश्चयनयेन शुद्धभावानां परिणामानां तथैवाशुद्ध निश्चयेन भावकर्मरूपरागादिभावानां तथा चानुपचरितासद्भूतव्यवहारेण द्रव्यकर्मनोकर्मादीनां कर्तृत्वात्कर्ता भवति, भोत्ता शुद्ध निश्चयेन शुद्धात्मोत्थवीतरागपरमानंदरूपसुखस्य तथैवाशुद्धनिश्चयेनेन्द्रियजनितसुखदुःखानां तथा चानुपचरितासद्भूतव्यवहारेण सुखदुःखसाधकेष्टानिष्टाशनपानादिबहिरङ्गविषयाणां च भोक्तत्वात् भोक्ता भवति, सदेहमेत्तो निश्चयेन लोकाकाशप्रमितासंख्येयप्रदेशप्रमितोपि व्यवहारेण शरीरनामकर्मोदयजनितागुमहच्छरीरप्रमाणत्वात्स्वदेहमानो भवति, ण हि मुत्तो कम्मसंजुत्तो मूर्तिरहितः असद्भूतव्यवहारेणादिकर्मबं मात्र असंख्यात प्रदेशी है, तथापि व्यवहार नयकी अपेक्षा संकोचविस्तारशक्तिसे नामकर्मके द्वारा निर्मापित जो लघु दीर्घ शरीर है उसके परिमाण ही होता है। इसकारण स्वदेहपरिमाण है । फिर कैसा है ? [ न हि मूर्तः ] यद्यपि. व्यवहारसे कर्मोसे
१निश्चयेन लोकाकाशप्रमितासंख्येयप्रदेशप्रमितोऽपि व्यवहारेण शरीरनामकर्मोदय जनिताऽमहच्छ रीरप्रमाणत्वात्स्वदेहमानो भवति. २ असदुद्भूतव्यवहारेणानादिकमंबंधसहितत्वाम्मूर्तोऽपि शुद्धनिश्चयेन वदरहितस्वादमूर्तोऽपि भवति ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002941 |
| Book Title | Panchastikaya |
| Original Sutra Author | Kundkundacharya |
| Author | |
| Publisher | Shrimad Rajchandra Ashram |
| Publication Year | 1969 |
| Total Pages | 294 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari & Philosophy |
| File Size | 18 MB |