SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 76
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ पश्चास्तिकायः । तरपरिणामोत्पाहरूपाः प्रणाशसंभवधर्माणोऽभिधीयन्ते । ते च वस्तुत्वेन द्रव्यादपृथग्भूता एवोक्ताः । ततः पर्यायः स हैकवस्तुत्वान्जायमानं म्रियमाणमपि जीवद्रव्यं सर्वदानुत्पन्नाविनष्टं द्रष्टव्यम् । देवमनुष्यादिपर्यायास्तु क्रमवर्तित्वादुपस्थितातिवाहितस्वसमया उत्पद्यन्ते विनश्यन्ति चेति ॥ १८॥ अत्र सदसतोरविनाशानुत्पादौ स्थितिपक्षत्वे नोपन्यस्तौ; एवं सदो विणामो असदो जीवस्स णत्थि उप्पादो। तावदिओ जीवाणं देवो मणुसोत्ति गदिणामो ॥१९॥ एवं सतो विनाशोऽसतो जीवस्य नास्त्युत्पादः।। तावज्जीवानां देवो मनुष्य इति गतिनामः ॥ १९ ॥ यदि हि जीवो य एव म्रियते स एव जायते य एव जायते स एव म्रियते तदेवं सतो विनाशोऽसत उत्पादश्च नास्तीति व्यवतिष्ठते । यत्तु देवो जायते मनुष्यो म्रियते इति कनयेन द्रव्यरूपेण नित्यत्वं घटते पर्यायार्थिकनयेन पर्यायरूपेणानित्यत्वं च घटते । तौ च द्रव्यपर्यायौ परस्परं सापेक्षौ, तच सापेक्षत्वं “पज्जयरहियं दव्वं दव्वविमुत्ता य पज्जया णत्थि" इत्यादि पूर्व व्याख्यातं तेन कारणेन द्रव्यार्थिकपर्यायार्थिकनययोः परस्परगौणमुख्यभावव्याख्यानादेकदेवदत्तस्य जम्यजनकादिभाववद एकस्यापि द्रव्यस्य नित्यानित्यत्वं घटते नास्ति विरोध इतिसूत्रार्थः ।। १८॥ अथैवं द्रव्यार्थिकनयेन सतो विनाशो नास्त्यसत उत्पादो नास्तीति स्थितमिति निश्चिनोति;-एवं सदो विणासो असदो जीवस्स पत्थि उप्पादो एवं पूर्वोक्तगाथात्रयपूर्व उत्तर पर्याय हैं, वे ही विनाशीक स्वभावको धरे हैं। पहिले पर्यायोंका विनाश होता है अगले पर्योयोंका उत्पाद होता है। जो द्रव्य पहिले पर्यायोंमें तिष्ठता ( रहता ) है, वह ही द्रव्य अगले पर्यायोंमें विद्यमान है । पर्यायों के भेदसे द्रव्योंमें भेद कहा जाता है। परन्तु वह द्रव्य जिस समय जिन पर्यायोंसे परिणमता है, उस समय उन ही पर्यायोंसे तन्मय है। द्रव्यका यह ही स्वभाव है जो कि परिणामोंसे एकभाव ( एकता ) धरता है । क्योंकि कथंचित्प्रकारसे परिणाम परिणामी ( गुणगुणी ) की एकता है । इसकारण परिणमनसे द्रव्य यद्यपि उपजता विनशता भी है, तथापि ध्रौव्य जानना ॥ १८ ॥ आगे द्रव्यके स्वाभाविक ध्रौव्यभावकर 'सव'का नाश नहीं, 'असव'का उत्पाद नहीं, ऐसा कहते हैं;-[ एवं ] इस पूर्वोत्त प्रकारसे [ सतः ] म्वा १ पर्यायाः. २ परमार्थेन. ३ तावदिवो, ऐसा भी पाठ है। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.002941
Book TitlePanchastikaya
Original Sutra AuthorKundkundacharya
Author
PublisherShrimad Rajchandra Ashram
Publication Year1969
Total Pages294
LanguageSanskrit, Hindi
ClassificationBook_Devnagari & Philosophy
File Size18 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy