Page Text
________________
पञ्चास्तिकायः
१९९
एवममूर्तस्यापि जीवस्य मूर्तेन पुण्यपापकर्मणा कथञ्चिद्ध धो न विरुध्यते ॥ १३४ ॥
इति पुण्यपापपदार्थव्याख्यानम् । अथास्रवपदार्थव्याख्यानम् | पुण्यासवस्वरूपाख्यानमेतत् ;
रागो जस्स पसत्थो अणुकंपासंसिदो य परिणामों । चितम्हि णस्थि कलुसं पुण्णं जीवस्स आसवदि ॥१३५॥
रागो यस्य प्रशस्तोऽनुकम्पासंश्रितश्च परिणामः ।
चित्त नास्ति कालुष्यं पुण्यं जीवस्यास्रवति ॥ १३५ ॥ प्रशस्तरागोऽनुकम्पापरिणतिः चित्तस्याकलुषत्वञ्चेति त्रयः शुभा भावाः । द्रव्यपुण्यात्रवस्य निमित्तमात्रत्वेन कारणभूतत्वात्तदास्रवक्षणादूचं भावपुण्यास्रवः । तन्निमित्तः शुभकर्मपरिणामो योगद्वारेण प्रविशतां पुद्गलानां द्रव्यपुण्यास्रव इति ॥ १३५ ॥ रूपेण वनाति तेहि उग्गहदि निर्मलानुभूतिविपरीतेन जीवस्य रागादिपरिणामेन कर्मत्वपरिणतैस्तैः कर्मवर्गणायोग्यपुद्गलस्कंधैः कर्तु भूतैर्जीवोप्यवगाहते बध्यत इति । अत्र निश्चयेनामूर्तस्यापि जीवस्य व्यवहारेण मूर्तत्वे सति बंधः संभवतीति सूत्रार्थः। तथा चोक्तं । “बंधं पडि एयत्तं लक्खणदो होदि तस्स णाणत्तं । तम्हा अमुत्तिभावो गंतो होदि जीवस्स" ॥ १३४ ॥ इति सूत्रचतुर्थस्थलं गतं । एवं नवपदार्थप्रतिपादकद्वितीयमहाधिकारमध्ये पुण्यपापव्याख्यानमुख्यत्वेन गाथाचतुष्टयेन पंचमोतराधिकारः समाप्तः । अथ भावकर्मद्रव्यकर्मनोकर्ममतिज्ञानादिविभावगुणनरनारकादिविभावपर्यायैः शून्याव शुद्धात्मसम्यकश्रद्धानज्ञानानुष्ठानरूपाभेदरत्नत्रयात्मकनिर्विकल्पसमाधिसमुत्पन्नपरमानंदसमरसीभावेन पूर्णकलशवद्भरितावस्थात्परमात्मनः सकाशाद्भिन्ने शुभाशुभास्रवाधिकारे गाथाषटकं भवति । तत्र गाथाषटकमध्ये प्रथमं तावत्पुण्यास्रवकथनमुख्यत्वेन "रागो जस्स पसत्थो” इत्यादिपाठक्रमेण गाथाचतुष्टयं, तदनंतरं पापास्रवे "चरिया पमादबहुला" इत्यादि गाथाद्वयं, इति पुण्यपापास्रवव्याख्याने समुदायपातनिका । तद्यथा । अथ निरास्रवशुद्धात्मपदार्थात्प्रतिपक्षभूतं शुभास्रवमाख्याति;-रागो जस्स पसत्थो रागो यस्य प्रशस्तः वीतरागपरमात्मद्रब्याद्विलक्षणः पंचपरमेष्ठिनिर्भरगुणानुरागरूपः प्रशस्तधर्मानुरागः अणुकंपासंसिदो य परिणामो अनुकंपासंश्रितश्च परिणामः दयासहितो मनोवचनकायव्यापाररूपः शुभपरिणामः चित्तमि पत्थि कलुसो चित्ते नास्ति कालुष्यं मनसि क्रोधादिकलुषपरिणामो नास्ति कर्मकी अपेक्षा बंध अवस्थाको प्राप्त होता है । यह आपसमें जीवकर्मका बंध दिखाया । इसही प्रकार अमूर्तीक आत्माको मूर्तीक पुण्यपापसे कथंचित्प्रकार बंधका विरोध नहीं है। इस प्रकार पुण्यपापका कथन पूर्ण हुआ ॥ ३४ ॥ अब आस्रव पदार्थका व्याख्यान करते हैं;-[ यस्य ] जिस जीवके [ रागः ] प्रीतिभाव [ प्रशस्तः ] भला है [च ] और [ अनुकंपासंश्रितः ] अनुकम्पाके आश्रित अर्थात् दयारूप [ परिणामः ] भाव है तथा [ चित्ते ] चित्तमें [ कालुष्यं ] मलीनभाव [ नास्ति ]
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002941 |
| Book Title | Panchastikaya |
| Original Sutra Author | Kundkundacharya |
| Author | |
| Publisher | Shrimad Rajchandra Ashram |
| Publication Year | 1969 |
| Total Pages | 294 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari & Philosophy |
| File Size | 18 MB |