SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 235
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ १९८ श्रीमद्राजचन्द्रजैनशास्त्रमालायाम् । मूर्तः स्पृशति मूर्त मूतन बंधमनुभवति । जीवो मूर्तिविरहितो गाहति तानि तैरवगाह्यते ॥ १३४ ।। इह हि संसारिणि जीवेऽनादिसंतानेन प्रवृत्तमास्ते मूर्तकर्म । तत्स्पर्शादिमत्त्वादागामि मृर्तकर्म सशति । तततस्न्मृतं तेन सह स्नेहगुणरशाद्वंधनमनुभवति । एष मूर्तयोः कर्मणोधप्रकारः। अथ निश्चयनयेनाऽमृतों जीवोऽनादिमूर्तकर्मनिमित्तरागादिपरिणामस्निग्धः सन्, विशिष्टतया मूर्तानि कर्माण्यवाहते । तत्परिणामनिमित्तलब्धात्मपरिणामैः मूर्तकर्मभिरपि विशिष्टतयाऽवगाह्यते च । अयं त्वन्योन्यावगाहात्मको जीवमूर्तकर्मणोंबंधप्रकारः । चिरंतनाभिनवमूर्तकर्मणोस्तथैवामूर्त जीवमूर्तकर्मणोश्च नयविभागेन बंधप्रकारं कथयति । अथवा मूर्तरहितो जीवो मूर्तकर्माणि कथं बनातीति नैयायिकादिमतानुसारिणा शिष्येण पूर्वपक्षे कृते सति नयविभागेन परिहारं ददाति;-मुत्तो निर्विकारशुद्धात्मसंवित्यभावेनोपार्जितमनादिसंतानेनागतं मूत कर्म तावदास्ते जीवे । तच्च किंकरोति ? फासदि मुत्तं स्वयं स्पर्शादिम स्वेन मूतत्वादभिनत्वं स्पर्शादिमत्संयोगमात्रेण मूर्त कम स्पृशति । न केवलं स्पृशति । मुत्तो मुत्तेण बंधमणु. हवदि अमूर्तातीन्द्रियनिर्मलात्मानुभूतिविपरीतं जोवस्य मिथ्यात्वरागादिपरिणाम निमितं लब्ध्वा पूर्वोक्तं मुत कर्म नवतरमूर्तकर्मणा सह स्वकीयस्निग्धरूझपरिणत्युपादानकारणेन संश्लेषरूपं वंधमनुभवति इति मूर्तकर्मणोबंधप्रकारो ज्ञातव्यः । इदानीं पुनरपि मूर्त जोव मूर्त कर्मणोबंधः कथ्यते । जीवो मुत्तिविरहिदो शुद्धनिश्चयेन जीवो मूर्तिविरहितोपि व्यवहारेण अनादिकमर्वधवशान्मूर्तः सन् । किं करोति ? गाहदि ते अमूर्तातीन्द्रियनिर्विकारसदानंदै कलमगसुखरसास्वादविपरीतेन मिथ्यात्वरागादिपरिणामेन परिणतः सन् तान् कर्मवर्गणायोग्यपुद्गलान् गाहते परस्परानुप्रवेशकरते हैं;-[ मूर्तः ] बंधपर्यायकी अपेक्षा मूर्तीक संसारी जीवके कर्मपुञ्ज [ मूर्त्त ] मूर्तीक कर्मको [ स्पृशति ] स्पर्शन करता है, इसकारण [ मूर्तः ] मूर्तीक कर्मपिंड [मूर्तेन ] मूर्तीक कर्मपिण्डसे [बंधं ] परस्पर बंधावस्थाको [ अनुभवति ] प्राप्त होता है । [ मूर्तिविरहितः ] मूर्तिभावसे रहित [ जीवः ] जीव [ तानि ] उन कर्मों के साथ बंधावस्थाओंको [ गाहति ] प्राप्त होता है । [ तैः ] उन ही कर्मोंसे [ “जीवः" ] आत्मा [ अवगाह्यते ] एक क्षेत्रावगाह से बंधता है। भावार्थ-इस संसारी जीवके अनादि कालसे लेकर मूर्तीक कर्मों से संबंध है। वे कर्म स्पर्शरसगंधवर्णमयी हैं। इससे आगामी मूर्त कर्मोंसे अपने स्निग्धरूक्ष गुणोंके द्वारा बंधता है, इसकारण मूर्तीक कर्मसे मूर्तीकका बंध होता है । फिर निश्चयनयकी अपेक्षा जीव अमूर्तीक है । अनादिकर्मसंयोगसे रागद्वेषादिक भावोंसे स्निग्धरूक्षभाव परिणमित हुबा नवीन कर्मपुञ्जका आस्रव करता है । उस कर्मसे पूर्ववद्ध १ आगामिमूर्तकर्म-२ निश्चयनयेन जीवः अमूर्तोऽस्ति परंतु अनादिमूर्तकमंनिमित्तरागादिपरिणामस्निग्धः सनू विशिष्टतया मूर्तानि कर्माणि अवगाहते । Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.002941
Book TitlePanchastikaya
Original Sutra AuthorKundkundacharya
Author
PublisherShrimad Rajchandra Ashram
Publication Year1969
Total Pages294
LanguageSanskrit, Hindi
ClassificationBook_Devnagari & Philosophy
File Size18 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy