SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 131
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ श्रीमद्राजचन्द्र जैनशाबमालायाम् । ___यथा धनं भिनास्तित्वनितम् मिनास्तित्वनिवृत्तस्य, मिन्नसंस्थानं मिनसंस्थानस्य, मिन्नसंख्यं मिनसंख्यस्य, मिनविषयलन्धचिकं भिन्नविषयलब्धवृत्तिकस्य, पुरुषस्य धनीति व्यपदेशं पृथक्त्वप्रकारेण कुरुते । यथा च ज्ञानमभिन्नास्तित्वनिवृत्तममिनास्तिस्वनिवृत्तस्यामिन्नसंस्थानं अमिन्नसंस्थानस्यामिनसंख्यमभिनसंख्यस्यामिमविषयलब्धवृत्तिका मभिन्नविषयलब्धवृत्तिकस्य पुरुषस्य ज्ञानीति व्यपदेशमेकत्वप्रकारेण कुरुते। तथान्यत्राऽपि। यत्र द्रव्यस्य भेदेन व्यपदेशोऽस्ति तत्र पृथक्त्वं, यत्राभेदेन तत्रैकन्वमिति ॥४७॥ पुधत्तं एयत्तं चावि पृथक्त्वमेकत्वं चापि । के भणंति । तच्चण्ह तत्वज्ञा इति । तद्यथाभिन्नास्तित्वनिवृत्तं भिन्नास्तित्व निर्वृत्तस्य पुरुषस्य भिन्नव्यपदेशं भिन्नव्यपदेशस्य भिन्नतस्थानं भिन्नसंस्थानस्य भिन्नसंख्यं भिन्नसंख्यस्य भिन्नविषयलब्धवृत्तिकं भिन्नविषयलब्धवृत्तिकस्य धनं कत पृथक्त्वप्रकारेग धनीति व्यपदेशं करोति यथा तथैव चाभिन्नास्तित्व निर्वृत्तं ज्ञानमभिन्नास्तिस्वनिवृत्तत्य पुरुषस्य अभिन्नव्यपदेशमभिन्नव्यपदेशस्य अभिन्नसंस्थानमभिन्न संस्थानस्य अभिन्नसंख्यमभिन्न संख्यस्य अभिन्नविषयलब्धवृत्तिकमभिन्नविषयलब्धवृत्तिकम्य ज्ञानं कर्तृ पुरुषस्यापृथक्त्वप्रकारेण ज्ञानीति व्यपदेशं करोति । दृष्टांतव्याख्यानं गतं तथान्यत्र दाष्टतिपक्षेपि यत्र विवक्षितद्रव्यस्य भेदेन व्यपदेशादयो भवन्ति तत्र निश्चयेन भेदो ज्ञातव्यः पूर्वगाथाकथितक्रमेण देवदतस्य गौरित्यादि । यत्र पुनरपि व्यपदेशादयो भवन्ति तत्र निश्चयेनाभेदो ज्ञातव्यः वृक्षस्य शाखा जीवस्य धानंतज्ञानादयो गुणा इत्यादि वदिति । अत्र सूत्रे यदेव जीवेन सहाभिन्नव्यपदेशं अभि और आत्मामें प्रदेशभेदरहित एकता है, परंतु गुणगुणीके कथनकी अपेझा ज्ञानगुणके द्वारा आत्मा 'ज्ञानी' नाम धारण करता है [ तथा ] वैसे ही [ द्विविधाम्यां ] इन दो प्रकारके भेदाभेद कथनद्वारा [ तत्त्वज्ञाः ] वस्तुस्वरूपके जाननेवाले पुरुष [ पृथक्त्वं ] प्रदेशभेदकी पृथक्तासे जो संबंध है उसको पृथक्त्व कहते हैं। [च ] और [ अपि ] निश्चयसे [ एकत्वं ] प्रदेशोंकी एकत से संबंध है उसका नाम एकत्व है, ऐसे दो भेद [ भणन्ति ] कहते हैं । भावार्थ-व्यवहार दो प्रकारका है । एक पृथक्त्व और दूसरा एकत्व । जहां भिन्न द्रव्योंमें एकता का संबंध दिखाया जाय उसका नाम पृथक्त्व व्यवहार कहा जाता है, और एक वस्तुमें भेद दिखाया जाय उसका नाम एकत्व व्यवहार कहा जाता है । यह दोनों प्रकारका संबंध धन धनी, ज्ञान ज्ञानीमें व्यपदेशादिक. चार प्रकारसे दिखाया जाता है । धन अपने नाम, संस्थान, संख्या और विषय इन चारों भेदोंसे जुदा है, और पुरुष अपने नाम, संस्थान, संख्या, विषयरूप चार भेदोंसे जुदा है। परंतु धनके संबंधसे पुरुष धनी कहलाता है । इसीको पृथक्त्व व्यवहार कहा जाता है । ज्ञान और ज्ञानीमें एकता है .१ संज्ञाम् । For Private & Personal Use Only Jain Education International www.jainelibrary.org
SR No.002941
Book TitlePanchastikaya
Original Sutra AuthorKundkundacharya
Author
PublisherShrimad Rajchandra Ashram
Publication Year1969
Total Pages294
LanguageSanskrit, Hindi
ClassificationBook_Devnagari & Philosophy
File Size18 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy