SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 127
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ श्रीमदराजचन्द्रजैनशामालायाम् । न्यत्वमनन्यत्वं च नाभ्युपगम्यते । तथाहि-यथैकस्य परमाणोरेकेनात्मप्रेदेशेन सहाकिभक्तत्वादनन्यत्वं, तथैकस्य परमाणोस्तद्वर्तिनां स्पर्शरसगंधवर्णादिगुणानां चाविमक्तप्र. शत्वं तथा शुद्धजीवद्रव्ये केवलज्ञानादिव्यक्तिरूपः स्वभावगुणानां तथैवाशुद्धजीवे मतिज्ञानादिव्यतिरूपविभावगुणानां शेषद्रव्याणां गुणानां च यथासंभवमभिन्नप्राशलक्षणमनन्यवं ज्ञातव्यं । विभत्तमण्णत्तं णेच्छंति विभक्तमन्यत्वं नेच्छन्ति । तद्यथा । अन्यत्वं भिन्नत्वं न मन्यते । कथंभूतं तव ? . विभक्तं भिन्नप्रदेशं सझविंध्ययोरिव । के नेच्छन्ति ? णिक्षयण्हू निश्चयज्ञा जैनाः न केवलं भिन्नप्रदेशमन्यत्वं नेच्छन्ति तबिवरीदं हि वा तद्विपरीतं वा तेसिं तेषां द्रव्याणानां तस्मादन्यत्वाद्विपरीतं तद्विपरीतमनन्यत्वमित्यर्थः । तदपि किं विशिष्टं नेच्छन्ति ? एकक्षेत्राग हेपि भिन्नप्रदेश, भिन्नतोयपयसोरिव । कस्मान्नेच्छंतीति चेत्सझविंध्ययोरिव तोयपयसोरिव, तेषां द्रव्यगुणानां भिन्नप्रदेशाभावादिति । अथवा अन्यत्वमभिन्नत्वं नेच्छन्ति द्रव्यगुणानां । कथंभूतं तत् ? अविभक्तं एकांतेन यथा प्रदेशरूपेणाभिन्नं तथा संझादिरूपेणाप्यभिन्नं नेच्छन्ति । न केवलमित्थंभूतं अनन्यत्वं नेच्छन्ति, अन्यत्वं भिन्नत्वमपि नेच्छंति । कथंभूतं ? विभक्तं एकांतेन यथा संज्ञादिरूपेण भिन्नं तथा प्रदेशरूपेणापि भिन्नं । न केवलमेकांतेएकभाव है। अर्थात् जैसे एक परमाणुकी अपने एक प्रदेशसे पृथक्ता नहीं है और जैसे उलही परमाणुमें स्पर्श रस गंध वर्ण गुणोंकी पृथक्ता नहीं है वैसे ही समस्त द्रव्यों में प्रदेशभेदरहित गुणपर्यायका अभेद भाव जानो । ऐसी प्रदेशभेदरहित द्रव्यगुणोंकी एकता आचार्यजी ने अंगीकार की है, और [ निश्चयज्ञाः ] जो गुणगुणीमें कथं चिद भेदसे निश्चयस्वरूपके जाननेवाले हैं, वे [ अन्यत्वं ] द्रव्यगुणोंमें भेदभाव [ विभक्तं ] प्रदेशभेदसे रहित [ न इच्छंति ] नहीं चाहते हैं । भावार्थ-द्रव्य और गुणों में संज्ञा संख्या लक्षण प्रयोजनादिसे यद्यपि भेद है तथापि ऐसा भेद नहीं है कि जिससे प्रदेशोंकी पृथकता हो । अतएव यह बात सिद्ध हुई कि गुणाणीमें वस्तुरूप विचारसे प्रदेशोंकी एकतासे कुछ भी भिन्नता नहीं है। संज्ञामात्रसे मिलता है। एक द्रव्यमें भेद अभेद इसी प्रकार जानो [ वा ] अथवा [ हि ] निश्चयसे [ तेषां ] उन द्रव्यगुणोंके [ तद्विपरीत ] उस पूर्वोक्त प्रकार भेद अभेदसे जो और प्रकार भेद अभेद है उसको [ न इच्छन्ति ] जो तत्त्वस्वरूपके वेत्ता हैं वे वस्तुमें नहीं मानते । भावार्थवस्तुमें कथंचिव गुणगुणीका जो भेद अभेद है, उसको वस्तुको साधनके वास्ते मानते हैं और जो उपचारमात्र पदार्थों में भेद अभेद लोकव्यवहारसे है उसको आचार्य नहीं मानते, क्योंकि लोकव्यवहारसे कुछ वस्तुका स्वरूप सधता नहीं है। सो दिखाया जाता है। जैसे-लोकव्यवहारसे विंध्याचल और हिमाचल में बड़ा भेद कहा जाता है, क्योंकि । स्वकीयप्रदेशेन । Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.002941
Book TitlePanchastikaya
Original Sutra AuthorKundkundacharya
Author
PublisherShrimad Rajchandra Ashram
Publication Year1969
Total Pages294
LanguageSanskrit, Hindi
ClassificationBook_Devnagari & Philosophy
File Size18 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy