________________
10
अथ सवृत्तिके प्रमाणसमुच्चये चतुर्थे दृष्टान्तपरिच्छेदे वैशेषिकमतपरीक्षा । खदृष्टान्तप्रसङ्गो वा न वा वाक्यैकदेशता ॥ २० ॥ अन्वयस्यानभिधानाद् दृष्टान्तप्रतिरूपकः ।
साधनत्वोपमार्थों च स्वतन्त्रत्वे निरर्थको ॥ २१ ॥ 5 वैशेषिकाणाम् " उभयप्रसिद्धो दृष्टान्तः" [ ] इति । अत्रापि
__ खदृष्टान्तप्रसङ्गो वा न वा वाक्यैकदेशता ।
यत्रोभयं प्रसिद्धमिति यदि प्रतिज्ञाहेतू तावाकाशे प्रसिद्धौ तद्गुणत्वादित्याकाशं सर्वत्र दृष्टान्तः स्यात् । अथ साध्यतद्धौं यत्र प्रसिद्धाविति चेत् तथा सति वाक्यावयवत्वं न युज्यते ।
अन्वयस्यानभिधानाद् दृष्टान्तप्रतिरूपकः । यत्र हेतोः साध्येनान्वयो न प्रदयते स दृष्टान्ताभासः पूर्ववत् । उभयथापि दृष्टान्तो न युज्यते ।
साधनत्वोपमाौँ च स्वतन्त्रत्वे निरर्थको। यदि च दृष्टान्तः स्वतन्त्रो न हेत्वर्थै कदेश इत्युच्यते तथापि साधनत्वं न 15 सम्भवत्युपमार्थश्च नास्ति यथापूर्वोक्तवत् । [इति ] प्रमाणसमुच्चये चतुर्थः परिच्छेदः ।
विशालामलवती टीका। उभयप्रसिद्ध इति उभयं प्रसिद्धं निश्चितं यत्र स उभयप्रसिद्धः । उभयं हेतु-प्रतिज्ञे तदर्थो वा । खदृष्टान्तप्रसङ्गो वेति प्रथमे पक्षे, न च वाक्यैकदेशतेति द्वितीये। 20 एवमुभयथाप्यभ्युपगमहानिः। तद्गुणत्वादिति प्रतिज्ञाहेत्वोः शब्दात्मकत्वात् 'शब्दश्चाकाशगुणः' इति समयात् । तद्धर्माविति साध्यसाधनधर्मावनित्यकृतकत्वादी ।
१ म च VT. ॥ २ अन्वयानभिधानाच दृष्टान्तप्रतिरूपता' इत्यपि भवेत् पाठः ॥ ३ 'साधनं चोपमार्थश्च' इत्यपि भवेत् पाठः॥ ४ तत्रापि V। 'अत्र च ' इत्यपि पाठः स्यादत्र ॥ ५ प्रसिद्धौ स एवेति चेत् V ॥ ६ तथापि वाक्यावयवत्वं नोपपद्यते V॥ ७ दृष्टान्ताभास उभय- 25 दृष्टान्तः पूर्ववदिति योज्यम् V ॥ ८ यदि दृष्टान्तः V ॥९ हेतुत्वमुपमार्थश्च न सम्भवतः K॥ १० प्रमाणसमुच्चये दृष्टान्ततदाभासनिरूपणं चतुर्थः परिच्छेदः V॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
