Page Text
________________
१८६ सवृत्तिके सटीके च प्रमाणसमुच्चये वैशेषिकानुमानपरीक्षा । विरोधिष्वपि सम्भवात् । यत्र भूतम्भूतेषु लिङ्गलिङ्गिभावः [ तत्र ] अपि परस्परं वक्तव्यम् । एवं तद्विशेषसामान्यानामपि लिङ्गलिङ्गिभावः स्यात् , केनचिदंशेनाविरोधाभावात् । आह च
लिङ्गस्यान्येन सामान्यं विशेषा अपि लिङ्गिनः । प्रकाशकप्रकाश्या न, प्रसङ्गोऽन्यत्र सर्वथा ॥
इति सङ्ग्रह श्लोकः । संयोगस्यानुमानकारणत्वेऽनुमेये संयोगिमात्रप्रतीतिप्रसङ्गः, अन्यथा लिङ्गस्य "लिङ्गिज्ञानसामर्थ्याभावात् । एवं समवायादिष्वपि वक्तव्यम् ।
अत्र च नाग्निसत्ता धूमेन साध्यते, तस्याः प्रतीतत्वात् । यत्र देशे धूमः 10 समीपः स देशोऽग्निमानिति साध्यते, अन्यथा 'अत्र' इति वचनं निरर्थक
स्यात् । 'धूमेऽग्निः, अग्नावुष्णता' इति वचने प्रतिज्ञार्थं कदेशो हेतुः स्यात् । तस्माल्लिङ्गलिङ्गिनो वश्यं संयोगः, 'किं तर्हि ? अविनामावित्वमेव । __ अपेक्ष्य देशं कालंच, तदेवाविनाभावित्वं देशापेक्षया यावति देशे धूमोडग्न्यविनाभूतः पूर्वमुपलब्धः, कालापेक्षया यात्रता कालेनारणिनिर्मथनाद्यवस्यायां 15 धूमोऽग्न्यविनाभूतः पूर्वमुपलब्धः । तस्मादग्निधूमयोः संयोगो नानुमानस्य
कारणम् । __समवायोऽपि गोविषाणयोर्नानुमानस्य कारणम् , अप्रत्यक्षत्वात् । सम्बन्धः सन्नपि कारणं नाप्रतीतितः । न ह्यनुपलब्धः सम्बन्धोऽभिव्यञ्जक इष्यते ।
अव्युत्पन्नस्याप्यविनामावित्वात् प्रतीतिदर्शनात् तदेव कारणम् । एकार्थसम. 40 वायि [अपि K] द्विविधम्-कार्य कार्यान्तरस्य, कारणं कारणान्तरस्य, यथा रूपं
स्पर्शस्य पाणिः पादस्य । अत्रापि तदेव वक्तव्यम्-सम्बन्धः समपि न कारणम् । अप्रतीतत्वात् । एकार्थसमवायो हि कस्यचिदपि न प्रत्यक्षः । एकार्थसमवाया. १ यथासम्भवं वक्तव्यम् , यत्र (क्वचिद् ?) अभूतस्य भूतमपि लिङ्ग लिङ्गि च वक्तव्यम् , एवं भूतेऽपि
सामान्यविशेषाणां परस्परं लिङ्गलिङ्गित्वं वक्तव्यम् , तस्य केनचिदंशेन विरोधाभावात् V ॥२ क्वचिद् भूता25 भूतेषु लिङ्गालिङ्गिभावेऽपि (2) K ॥ ३ 'लिङ्गस्य चान्यसामान्यम्' इत्यपि पाठोऽत्र स्यात् ।। ४ अन्यथा
सम्बन्धस्य (?) लिङ्गिनि ज्ञानसामर्थ्याभावात् K ॥ ५ लिनिशानोत्पादने सामर्थ्याभावादित्याशयः ॥ ६ अपि तु (१) ॥ ७ ' अपेक्षते देशकालौ' इत्यपि भवेत् ॥ ८ समवायाज्ञानेऽपि...K । समवायसत्त्वेऽपि प्रतीतिरविनाभावित्वोपलब्धेरेवेति तदेव कारणम् V॥ ९ 'पादः पाणेः' इत्यपि भवेत् ॥ १० क्वचिदपि म प्रत्यक्षः । एकार्थसमवायद्वयसत्त्वेऽपि अविनाभावादेव प्रतीतिर्दृष्टा V॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002759 |
| Book Title | Vaisheshika Sutram |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jambuvijay |
| Publisher | Oriental Research Institute Vadodra |
| Publication Year | 1961 |
| Total Pages | 360 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari, Ritual_text, & Ritual |
| File Size | 19 MB |