Vaisheshika Sutram

SR No.: 002759
Original Sutra Author: N/A
Author: Jambuvijay
Publisher: Oriental Research Institute Vadodra
Publication Year: 1961
Total Pages: 360
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari, Ritual_text, & Ritual
File Size: 19 MB

Page 239

अथ भोट[Tibetan]भाषान्तरतः संस्कृतेऽनुवादः। . दिनागविरचिते सवृत्ति के प्रमाणसमुच्चये प्रथमे प्रत्यक्षपरिच्छेदे
वैशेषिकमत परीक्षा । विषयालोचनार्थत्वाद् योजना न विशेषणैः। नैकं रूपाद्य भेदो वा दृष्टं चेन्नेन्द्रियेण तत् ।। २१ ॥ 5 अक्षानेकत्ववैयात् स्वार्थे भिन्नेऽपि शक्तिमत् । सर्वेन्द्रियेण ग्राह्यं स्याद् द्रव्यादौ न तथा सति ॥ २२ ॥ [अगृहीतेर भावत्वात् कथं चेद् ] अन्यगोचरम् । तुल्यगोचरतेष्टा चेदनिष्टेऽपि प्रसज्यते । ॥ २३ ॥ अनेकान्तोऽन्यथोक्तं तत् मर्व साध्यं न कथ्यते । 10
अक्षाभेदेऽपि धीभेदादू भेदेऽ भेदोऽन्यथा कुनः ॥ २४ ॥ वैशेषिकाणां केनचित् सम्बन्धेन " आत्मेन्द्रिय मनोर्थमन्त्रिकर्षाद् यन्निपद्यते तदन्यत्" [ वै० पू० ३ । १ । १३ ] इति सौत्रं तावद् द्रव्ये प्रत्यक्षलक्षणम् । केचित् प्रमाणात् फलमर्थान्तरमिच्छन्तोऽमाधारण कारणत्वादि. न्द्रियार्थमन्निकर्ष प्रमाणं प्रतिपादयन्ति । अन्ये तु प्रधानत्वादात्ममनःसन्निकर्षः 15 प्रमाणमित्याहुः ।
तथा च " संशयनिर्णयज्ञानयोर्निष्पत्तिः प्रत्यक्षलैङ्गिकाभ्यां ज्ञानाभ्यां १ संस्कृतेऽनुवादोऽयमस्माभिः पृ. १६७ पं. १-६ इत्यत्र निर्दिष्ट कारणवशाद् विशालामलवत्यन्तर्गतान प्रतीकान् कनकवर्मविरचितं च भोटभाषानुवादमवलम्ब्य प्रामुख्येन विहितः, तथापि क्वचित् सौष्ठवं दृष्ट्वा वसुधररक्षितरचितोऽनुवादोऽप्यवलम्वितः । यथायोगं चोपयोगितां विभाव्यानुवादभेदोऽपि टिप्पणे दर्शयि- 20 ध्यते । २ अत्रेदमवधेयम्-प्रमाणसमुच्चयवृत्तेमिश्रकव्याख्यानरूपत्वात्तत्र सर्वासां कारिकागामन्तर्गतत्वेऽपि तासां पृथक् कल्पनं दुष्करम् । प्रमाणसमुच्चयभोटभाषानुवादानुसारेणैव ताः सम्यक पृथग ज्ञातुं शक्यन्ते । तथापि सन्ति कानिचित् स्थलानि यत्र द्वयोः प्रमागसमुच्चयभोटभाषानुवादयोवैषम्यम् , एकत्र कारिकांशत्वेनाभिमतोऽशोऽन्यत्र वृत्तिरूपत्वेनात एव च गद्यरूपे गानूदितो दृश्यते, क्वचिचैकस्यापि पादस्य भोटभाषानुवादे पादद्वयमुपलभ्यते, क्वचित् त्रुटिरपि दृश्यते । अत एतादशेषु स्थलेषु कारिकानिर्णयो 25 दुष्करः । एतच यथास्थानं यथायोगमावेदयिष्यते ॥ ३ दृश्यतां पृ० १७० टि० १० ॥४ VT. अनुसारेग बहुवचनान्तत्वसम्भावनायां ' सर्वेन्द्रियेण ग्राह्याः स्युः' इति पाठो भवेत् ॥ ५ अभावाद् नान्यगोचरम् Ps1 1 (अभावादन्यगोचरम् PS 1 ?)। अभावात् कथमन्यगोचरम् Ps' ॥ ६ PS-Psv मध्ये पादत्रयात्मकोऽत्रानुवादः ॥ ७. " संशयनिर्णययोरर्थान्तरभावश्च ज्ञानान्तरत्वे हेतुः । १० । ३ । तयोनिष्पत्तिः प्रत्यक्षलैङ्गिकाभ्यां ज्ञानाभ्यां व्याख्याता । १० । ४ । "-वै० सू० ॥
30