Vaisheshika Sutram

SR No.: 002759
Original Sutra Author: N/A
Author: Jambuvijay
Publisher: Oriental Research Institute Vadodra
Publication Year: 1961
Total Pages: 360
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari, Ritual_text, & Ritual
File Size: 19 MB

Page 218

१४८
षष्ठं परिशिष्टम् । सम्बध्यते सत्ता, विशेषणत्वात् , दण्डवत् । यथा विशेषणस्य दण्डस्य नासता. दण्डिना सम्बन्धस्तथा सताया अपि । अथ सम्बध्यते ...शशविषाणादिभिरपि सम्बध्ये तेति शशविषाणादीनामपि सत्करत्वप्रसङ्गस्तदवस्थः । न, शशविषाणादि
वदत्यन्तनिरात्मकत्वानभ्युपगमात् कार्यद्रव्यगुणकर्मणाम् ।......सत्तासम्बन्धा. 5 दृतेऽपि यथा परपक्षे प्रधानादीनां सात्मकत्वं तथेहापि स्यात् । त्वत्पक्षे दृष्टान्ता
भाव इति चेत् ,...सामान्यादिवद्वा । सामान्यादिवदेव सात्मकं न घटादिवत् । पृ० ४६१-४६३.
[ वृत्तिः- ] यत् तावदुक्तं नासतामित्यादि पूर्वपक्षो यावत् सत्करत्वप्रसङ्गादिति अत्र प्रक्रान्तं प्रशस्तमतिना-न, साध्ये नानभिसम्बन्धादित्युत्तरं यावदसाधनत्व. 10 मित्येष प्रथमो व्युत्पत्तिविकल्पः ।......एतेषु त्रिषु व्याख्याविकरुपेषु नासता सम्बध्यते
सत्ता, विशेषणत्वात् , दण्डवत् ।........ अथ सम्बध्यत इत्यादिना यावत् तदवस्थ इति पूर्वपाक्षिक एव परमतमाशङ्कयोत्तरमाह । एवं व्युत्पाद्य पूर्वपक्षं प्रशस्तमतिराहात्राप्यु. तरम्-शशविषाणादिवदत्यन्तनिराकत्वानभ्युपगमात् । केषाम् ? कार्यद्रव्यगुण
कर्मणाम् ।.......' सत्तासम्बन्धात् सात्मकम् ' इत्येवमुच्यमाने प्रधानादिवत् सत्ता15 सम्बन्धादृतेऽपि सात्मकत्वदर्शनादित्यव्यापिता तथेहापि स्यादिति । त्वत्पक्षे दृष्टान्ताभाव इति चेदित्यादि पूर्वपक्षीकृत्य तदुत्तरं सामान्यादिवद्वेत्यारभ्य........ । -पृ० ४६१-४६२.
[ मूलम्-] इतरेतराभावादिवर्णनैश्च सर्वत्र सदसदैकात्म्योपवर्णनमेव । अत इदं जैनेन्द्रत्वमेव प्रतिपद्य प्रज्ञाप्य च अविविक्तप्रज्ञान प्रति संत्रियते । 20 ननु मया विगृह्मैवात्र वादः सैद्धार्थीयमतावलम्बिनं त्वामेवोद्दिश्य । यदुच्यते-सैद्धार्थीयैः........।-पृ० ४८९-४९०.
[वृत्तिः-] किश्चान्यत् , इतरेतरामावादिवर्णनैश्च त्वयैव सर्वत्र सदसदै. कात्म्योपवर्णनमेव कृतमिति वाक्यशेषः। 'सच्चासत् ' [वै० सू० ९।१।४] इतीतरेतराभाववर्णनं ...। तथा — क्रियागुणव्यपदेशाभावादसत् ' [वै० सू० ९ । १ । 25 १ ] इति ' असदिति भूताप्रत्यक्षत्वाद् भूतस्मृतेविरोधिप्रत्यक्षवाच । तथा भावेऽभावात् '
[वै० सू० ९ । १ । ६-७ ] इति च प्रागभावप्रध्वंसाभाववर्णनं च ।........अत इदं जैनेन्द्रत्वमेव सदसद्वादित्वं प्रतिपद्य बहुधा प्रज्ञाप्य च भाभूदृजुजनेषु अविविक्तप्रज्ञेषु
१ तथा भावे भावात् ' इति प्रत्यन्तरानुसारेण पाठः ॥