________________
४२
चन्द्रानन्दविरचितवृत्त्यलते वैशेषिकसूत्रे नियतं तु
अग्नरूप्रज्वलनं वायोश्च तिर्यपवनमणुमनसोश्चाद्यं कर्मेत्यदृष्टकारितानि । ५ । २। १४ ।
अग्नेरवस्थाने तिर्यग् वा गमने पच्यमानस्याभस्मीभावः स्यादपां वा, तथा वायोर. 5 तिर्यगमने पूयमानद्रव्याणां पवनाभावोऽग्नेश्चापबोधः, विनष्टशरीराणामात्मनां सर्गादौ
पृथिव्यादिपरमाणुष्वाद्ये परस्परोपसर्पण कर्म न स्यात् , तथा लब्धभूमीनां योगिनां करुगान्तेऽभिमन्धाय प्रयत्नेन मनः शरीराद् व्यतिरिच्यावतिष्ठमानानां सर्गादौ नव. शरीरसम्बन्धाय मनस आद्य कर्म न भवेत् अदृष्टाहते । तस्मादग्नेलंधर्ववलनं वायोश्च
तिर्यक्पवनमणूनां चोपसर्पणकर्म मनसश्चाद्यं कर्म एतानि प्राणिनामदृष्टेन कृतानि । 10 हस्तकर्मणा मनसः कर्म व्याख्यातम् । ५ । २ । १५ ।
यथात्मसंयोगप्रयत्नाभ्यां हस्ते कर्म तथात्ममनःसंयोगात् प्रयत्नाच मनसः कर्म, एतत् सदेहस्य कर्म, तत्र जाग्रत इच्छाद्वेषपूर्वकात् प्रयत्नात् , प्रबोधकाले तु जीवनपूर्वकात् ।
यतः संयोगो योगः स च कर्मकार्योऽतो योगाचं कर्म, योगमोक्षौ च 15 कर्माधिकारेऽप्युच्येते
- आत्मेन्द्रियमनोर्थसन्निकर्षात् सुखदुःखे तदनारम्भः। ५। २। १६ । ___यतो हेतोरात्मेन्द्रियमनोर्थसन्निकर्षो ज्ञानकारणत्वेन सुखःदुखे जनयत्यतस्तदनारम्भः तस्य सन्निकर्षस्यानारम्भोऽनुत्पत्तिरुच्यत इति ।
तथाहि20 आत्मस्थे मनसि सशरीरस्य सुखदुःखाभावः स योगः ५।२।१७।
यदा हि आत्मनि मनोऽवस्थितं नेन्द्रियेषु तदा चतुष्टयसन्निकर्षस्यानारम्भात् तत्कार्ययोः सुखदुःखयोरभावरूपो विद्यमानशरीरस्यात्मनो वायुनिग्रहापेक्ष आत्मनो मनसा संयोगो योगः।
- १ रूर्व 0.। रूर्द्ध' P. PS. I २ °मानस्य भस्मीभावः स्यादपा तथा वायोरतिर्यग्गमने - पूयमान 0. । ३ द्रव्यागामेव नाभावः अग्नेश्चाप्ररोधः 0.। ४ रूईज्व° P.। रूर्व ज° 0. ।
५ मनसि स्वशरीरस्य PS । मनसि शरीरस्य 0. P. उ. । ६ मनसि सशरीरस्य उ. । संयोगः 0. PS. मिः ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
