________________
५०-५५ ]
चतुर्दश सर्गः हर्षजन्यरोमाञ्चानपि वधती स्वीकुर्वती तथैव प्रचलन्तीभिरूमिभिर्लहरीभिलास्यं नत्यं क्लप्तवती कुर्वतीव जन्मिभिर्लोरमानि कथिता । अपह नुत्यलंकारोऽत्र कथितः ॥४९॥
पर्यटतामिव विकासिकमलेषु शिलीमुखानां गीति तेषु । शश्रषवोऽप्यपाले स्त्रीणां जिता हरिण्यो द्वताश्च रीणाः॥५०॥ टीका-तेषु नयां संजातेषु विकासिकमलेषु प्रफुल्लितपमेषु पर्यटतां विचरणं कुर्वतां शिलीमुखानां भ्रमराणां गोति गानं शुभ षवोऽपि श्रोतुमिच्छावत्योऽपि हरियो मृगयोषितस्तासां स्त्रीणां तत्रागतानामपाङ्गे नेत्रकोणजिताः पराभूताः सत्यो रीणा उदासोना अतएव व्रतास्ततोऽन्यत्र गताः। स्त्रीणां नेत्रसौन्दर्य मृगीभ्योऽधिकमिति ॥५०॥
पलेजातं जितं मुखेन तव सुकेशि ! साम्प्रतमसुखेन । मूनि मिलिन्दावलिच्छ लेन कृपाणपुत्री क्षिपदिव तेन ॥५१॥ तव नयनयोश्च सौन्दर्येण पश्य शस्यवाग्जितमिति तेन । ह्रियेव मीनमण्डलं विमले विलीयते गङ्गायास्तु जले ॥५२॥
यन्मध्यं च सरसतामचल्ललितावतं गम्भीरं च। नाभिभवोचितसम्पत्तितयाऽऽकर्षति चित्तं मम चातिशयात् ।।५३॥
सुराजहंसप्रतिपत्तिमतो कमलानुसारिणीयं तु सती। अविकलकुशला त्वमिव विभाति हे सुलोचने! नदस्य जातिः॥५४॥
सरसेणेत्थं संकलितायाः श्रीवचनेन भर्तुरबलायाः । । अन्तरार्द्रभावेनाकरितं गात्रमिहासीत्तटमिव सरितः ॥५५॥
(पञ्चभिः कुलकम्) रही थी ऐसी उस नदीको लोगोंने चलती हुई लहरोंसे नृत्य करती हुईके समान माना था । यहाँ अपह नुति अलंकार है ॥४९॥ __ अर्थ-नदीमें विकसित कमलोंपर विचरण करनेवाले भ्रमरोंके गानको सुननेकी इच्छुक होनेपर भी हरिणियाँ स्त्रियोंके कटाक्षोंसे पराजित हो गयी थीं इसीलिये वे उदासीन हो वहाँसे अन्यत्र चली गयी थीं। यह अपह्न ति अलंकार है ॥५०॥
अर्थ-हे सुकेशि ! चूंकि इस समय तुम्हारे मुखने कमलोंको जीत लिया है इसलिये वह खेदसे भ्रमरावलिके बहाने अपने मस्तकपर मानों छुरी चला रहा है । हे मधुर भाषिणि ! देखो. तम्हारे नयनोंके सौन्दर्यसे मछलियोंका समूह जीत लिया गया है इसीलिये वह लज्जासे गङ्गाके निर्मल जलमें विलीन हो रहा
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org