________________
२४-२५-२६ ]
चतुर्थ सर्गः
चाम्पेयरुचौ तनौ तवेति चम्पकदाम न रुचिमभ्येति । मुमोच मालामिति वकुलस्यालिङ्गन् कुचौ गले खलु तस्याः ॥२४॥
टीका - कश्चिच्चतुरो नरः स्वकान्तां प्रति हे तन्वि चाम्पेयस्य सुवर्णस्य रुचिरिव रुचिर्य स्यास्तस्यां तव तनौ वपुर्लतायामिदं चम्पकपुष्पाणां दाम माला रुचि नाभ्येतीत्युक्त्वा तदुद्धरणपूर्वकं तस्याः कुचौ स्तनावालिङ्गन् सन् तस्या गले वकुलस्य (पुष्पाणां ) मालां मुमोच खलु । एक इति शब्द उक्तिप्रकारार्थी द्वितीयो विधिविधानार्थः । खलु च वाक्यालंकारे ।
लताप्रताने गता महति या चकर्ष कान्तं परिरम्भधिया | मुमुदे साम्प्रतमितो वयस्या वलयस्वनेन वध्वास्तस्याः ॥ २५ ॥
टीका- - या वधू महति सघनतामिते लतानां प्रताने गता प्राप्ता सती परिरम्भस्यालिङ्गनस्य धिया मनस्यया कान्तं चकर्ष साम्प्रतमितस्तस्या वध्वा या वयस्या सखी सा वलयस्य कंकणस्य शब्देन तज्ज्ञात्वा मुमुदे । अन्यथानुपपत्तिरलंकारः ॥२५॥
६७९
मुहुरपि नतोन्नतश्रोणिभरा नरायितस्येवाभ्यासपरा । परिफुल्लोलपाञ्चनेनासीद्यासौ लोके सुरूपराशिः ||२६||
टीका-यासौ लोके सुरूपस्य राशि: सौन्दर्यस्य सम्पत्तिलंलना सा तत्र परिफुलं च तदुलपं लताग्रं च तस्याञ्चनेन विनर्तनेन तदुपरि एव तया सुहुरपि बारं बारं नतश्चोन्नतश्च
अर्थ — कोई एक चतुर मनुष्य अपनी स्त्रीसे बोला कि स्वर्णके समान कान्ति वाले तुम्हारे शरीर पर यह चम्पाकी माला शोभाको प्राप्त नहीं होती ( क्योंकि पीले रङ्गमें पीला रङ्ग छिप जाता है । यह कहकर चम्पाकी माला निकालने के बहाने स्तनोंका आलिङ्गन करते हुए उसने स्त्रीके गलेमें वकुलमौलिश्रीके फूलोंकी माला डाल दी ||२४||
अर्थ — जो स्त्री सघन लताओंके झुरमुटमें पहुँच गई थी उसने आलिङ्गन की इच्छासे पतिको खींचा इधर उसी समय उस स्त्रीकी सखी कंकणके शब्द से रहस्य जानकर प्रसन्नताको प्राप्त हुई ||२५||
अर्थ - लोकमें जो सौन्दर्यकी सम्पत्तिरूप थी ऐसी कोई अतिशय रूपवती स्त्री पुष्पित लताग्रको नीचा करनेका प्रयत्न कर रही थी, ऐसा करनेसे उसके
१. 'चाम्पेयश्चम्पके नागकेसरे पुष्पकेसरे ।
स्वर्णे क्लीबं" इति विश्वलोचनः ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org