________________
५७-५९] पञ्चविंशतितमः सर्गः
११६१ निजमति वपुषीति जडात्मके परिकरे च सहायधियं न के । विषय सन्निचये सुखशेमुषों समुपगम्य हता वद संवशिन् ॥५७॥
निजमतिमित्यादि-हे संवशिन् ! मनोऽक्षनिग्रहकर ! अस्मिन् जडात्मके वपुषि निजमतिमात्मबुद्धिमिति तथा परिकरे स्त्रीपुत्रधनादौ सहायधियं सुखसाधनबुद्धि च पुनविषयाणां पञ्चेन्द्रियरुपभोगयोग्यानां निचये संग्रहे सुखस्य शेमुषों मति समुपगम्य के जना न हता नष्टा जाता इति वदापि तु सर्वेऽपि विनष्टाः ॥५७॥
इत इदं तु कलेवरमुद्धतमितरतः सकलं समलं कृतम् । तदपि याति जनः समलङ्कृतं न पुनरीक्षणमेवमलंकृतम् ॥५८॥
इत इत्यादि-हे संवशिन् ! शृणु इत एकतस्तु कलेवरं शरीरमद्धतमितरतस्ततः पुनः समलं मलसहितं सर्ववस्तु कृतं पुनरपि कलेवरं कलेवरमेव, किन्तु अयं जनस्तदपि कलेवरं समलंकृतं समीचीनरोत्यालङ्कारः सज्जितं याति स्वीकरोति न पुनरेव विचारयुक्तमोक्षणं चक्षुरत्न यथेष्टं कदापि कृतमिति यमकालंकारः ॥५॥
परिचरत्यपि रासकदासवन्निजनिवेदमृते धरणीधवः । अयमतो निवसन वलयेऽवनेः प्रतियतेत मतेरथ शोधने ॥५९॥
परिचरतीत्यादि-अयमात्मा धरणीषवो महाराजोऽपि सर्वशिरोमणिरपि निजनिवेदमृते स्वपसंवेदनं विनाऽस्मिन्नवनेवलये भूतले रासको रासकरो गोपक्रोडाकारको यो दासस्तवत् परिचरति सर्वेषां सेवक इव भूत्वावतिष्ठतेऽनोऽय मतेः स्वबुद्धः शोषने प्रति यतेत प्रयत्न गुरुरिति ॥५९॥
अर्थ हे जितेन्द्रिय ! जड़ शरीरमें आत्मबुद्धि, स्त्रीपुत्रादि परिकरमें सहायबुद्धि और पञ्चेन्द्रिय सम्बन्धी विषय समूहमें सुखबुद्धि प्राप्त कर कौन नष्ट नहीं हुए हैं, कहो ॥५७॥ ____ अर्थ-हे जितेन्द्रिय ! इधर एक ओर इस शरीरको रखो और दूसरी ओर मलसहित समस्त वस्तुओंको रखो, फिर भी यह जीव समलंकृतं-मलसहित अथ च समीचीन अलंकारोंसे सुसज्जित किये हुए शरीरको प्राप्त होता है, विचारयुक्त ईक्षण-चक्षुको अच्छी तरह प्राप्त नहीं होता ॥५८॥ ___ अर्थ-यह आत्मा राजा-महाराजा होता हुआ भी आत्मज्ञान बिना रासक्रोडाकारो-बरेदी (गोचारक गोप) के समान सबका परिचारक बन पृथिवी तल पर निवास करता है, अतः बुद्धिके शोधनेका प्रयत्न करो। तात्पर्य यह है
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org