________________
१०८२ जयोदय-महाकाव्यम्
[८३-८४ हवीत्यादि-ता विद्या अपि सुतरां शुभौ निसर्गपावनौ तावुभौ विस्मृतौ ललाटलतिका च स्त्रिया भाले प्रियमाणालङ्कृतिविशेषश्च चूडामणिश्च पुरुषेण शिरसि प्रिय. माणो मणिविशेषश्च ताविवासाच हृवि स्वान्तरङ्गे प्रसेदुः प्रसन्नतामनुबभूवुः। उपमालंकारः ।।८२॥ यवीयविधा मुकुरायतेतरां परा पुराजन्मचरित्रवेवने । निवेद्य चोधं चतुरा तु राजिका मनोविनोद नयति स्म भूभुजः ॥३॥
यदीयविद्यत्यादि-यदीया सुलोचनाया बुद्धिः परा संप्रशंसायोग्या या पुराजन्मपरितस्य वेदनेऽपि विषये मुकुरायतेतरां दर्पण इवाचरति सा चतुरा राशिका सुलोचना भूभुनो जयकुमारस्य चोचं प्रश्न निवेद्य सम्यग् व्यावj भुभुजो मनोविनोदं प्रसन्नतां. नयति स्म । अनुप्रासालंकारः ॥८३॥ एतावृगिढविभवेऽपि भवेऽध्रुवत्व
मत्वाऽऽपतुर्न च मनाङ् मनसा ममत्वम् । धर्मे दढावुत सतत्त्वमवाप्य सत्वं
स्थाने मनःप्रणयनं हि भवेन्महत्वम् ॥८४॥ एतादृगित्यादि-एतादृगुपयुक्तप्रकार इतः प्रसिद्धो विभवोऽनुभावो यस्य तस्मिन्नपि नरनाथभवेऽपि किलाध्रुवत्वमनित्यत्वं मत्वा मनसा तो जम्पती मनाङ्जातुचिदपि ममत्वं नापतुरुत सुतत्त्वं वास्तविकत्वमेवं सत्त्वं सम्यग्दृष्टित्वं चावाप्य धर्मे दृढौ बभूवतुर्यतोऽत्र स्थाने समुचिते देशे मनसः प्रणयनं प्रापणमेव महत्त्वं भवेत् । अर्थान्तरन्यासः ॥८४॥
अर्थ-वे विद्याएँ भी विस्मृत ललाटलतिका और चूडामणिके समान अत्यन्त शुभ जयकुमार और सुलोचनाको प्राप्त कर हृदयमें अत्यन्त प्रसन्न हुई ।।८२॥ ___अर्थ-जिसकी प्रशंसनीय विद्या पूर्वजन्म सम्बन्धी चरित्रके जानने में दर्पणके समान आचरण करती थी, उस चतुर रानी सुलोचनाने प्रश्नका वर्णन कर राजा जयकुमारके मनको प्रसन्नता प्राप्त करायी ।।८।।
अर्थ-इस प्रकार प्रसिद्ध वैभवशाली भव-राजपर्यायमें भी अनित्यता मान कर वे दोनों कुछ भी ममत्वभावको प्राप्त नहीं हुए, किन्तु वास्तविक तत्त्वसम्यग्दर्शनको प्राप्त कर धर्ममें दृढ हो गये। यह ठीक ही है, क्योंकि समुचित स्थानमें मनका जाना ही महत्त्वपूर्ण होता है ।।८४॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org