________________
१५-१७ ] त्रयोविंशतितमः सर्गः
१०५९ शरीरमेतत्तमसो दरी पुनरगाच्च गां व्युत्थितवतिवेश्मनः । तवस्य धूमा इव कुन्तलाश्चला विरेजुरेतस्य विभोर्मरुबलात् ॥१५॥
शरीरमित्यादि-तवा किलेतस्य विभोर्जयकुमारस्यंतच्छरीरं पुनस्तमसोऽन्धकारस्य बरी गुहा भूत्वा व्युत्थितानन्विता वतिर्दशा यत्र तस्य वेश्मनी गां वाचमगाज्जगाम । पुनरेतस्य मरुबलाद्वायुवेगाखेतोश्चलाः चञ्चलाः कुन्तलाः केशास्ते ततो वत्तिनन्दनादुत्था प्रादुर्भूतिर्येषां ते च ते धूमाश्च विरेजुः । उत्प्रेक्षालंकारः ॥१५॥ करं क्व यासोति तु कोऽप्यधावरं स्वरौ बजत्प्राणरुरुत्सया परः। किमागसा रुष्टमियस्पदो पुनरिति स्म सम्मर्दयतीतरो जनः ॥१६॥
करमित्यावि-तत्र तेषु परिचारकेषु जनेषु कोऽप्येकस्त्वं वं यासीति किलारं शीघ्र तस्य जयस्य कर हस्तमधाइधार। परः पुनरस्य व्रजतो निर्गच्छतः प्राणान् रोयुमिच्छा रुरुत्सा तया स्वरौ नासाविवरद्वयमधात् । पुनरितरो जनः किमागसा केनापराधेनेयत्किलतादृग रुष्टं रोषः कृतः, इतीव तस्य नृपस्य पदो चरणो सम्मर्दयति स्म चरणसंवाहनं चकारेत्युत्प्रेक्षालंकारः ॥१६॥ मवेकनाम्नोऽपि विधो रुचांनिधेशा सुशोच्येयमहो दशाविधेः । द्रवीभवंस्तत्परिचेतुमागतः किलाबसारः परिवारितावृतः ॥१७।।
मदेकेत्यादि-अब्दसारः कर्पूरः स किल मदेकनाम्ने मम तुल्यसंजस्य विधोश्चन्द्रमसस्तस्य रुचा कान्तीनां निरस्य भूपस्याहो विधेर्वशाबियं सुशोच्या वशाऽभूदिति विद्यार्यव
भावार्थ-गिरते हुए मनुष्यको लाठी गिरने नहीं देती, परन्तु पक्षी उसे देखकर भयसे शीघ्र उड़ जाते हैं ॥१४॥
अर्थ-उस समय राजा जयकुमारका शरीर अन्धकार की गुफा होकर बुझते हुए दीपककी अवस्थाको प्राप्त हो रहा था और वायुके जोरसे इनके जो केश चञ्चल हो रहे थे वे मानों उस क्षेपकके धूम ही थे ॥१५॥
अर्थ-उन परिचारक जनोंमें किसीने 'कहाँ जाते हैं ?' यह कहकर शीघ्र ही राजाका हाथ पकड़ा, किसीने जाते हुए प्राणोंको रोकनेकी इच्छासे नासिकाके दोनों स्वरोंको-नासाविवरोंको पकड़ा और किसीने किस अपराधसे इतना रोष कर रहे हैं यह कह कर पादमर्दन किया ॥१६॥
अर्थ-मेरे समान नाम वाले चन्द्रमा और कान्तिके निधिभूत इस राजाकी भी भाग्यके वशसे यह शोचनीय अवस्था हुई है, इस प्रकार करुणासे द्रवीभूत होता हुआ अब्दसार-कर्पूर अपने चन्दन आदि परिवारसे युक्त हो परिचय प्राप्त
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org |
Jain Education International