________________
९७८८
जयोदय-महाकाव्यम्
[२७-२८
राजते यदतिमुक्तमन्मथासार उद्यदनुबन्धमोचकः । प्राणकप्रतिहितो यतीन्द्रवत् कक्षबन्ध इह तन्वि ! रोचकः ॥२७॥
राजत इत्यादि-हे तन्वि ! कक्षबन्धोऽयं वनप्रदेशः, इह यतीन्द्रवद्राजते । यद्यस्मात्कारणादसौ 'अतिमुक्तस्तिनिशवृक्षो वासन्तोलता वा, २मन्मयः कपित्थ इत्येवमादीनामासारः समाहारो यत्र, पशेऽतिमुक्तः परित्यक्तो मन्मथस्य कामस्यासारः प्रभावो येन सः । तथोद्यन्स्फुरणशीलोऽनुबन्धो मूलभागो यस्यैतादृशो मोचकः शिग्न वृक्षो यत्र स, पक्षेऽनुबन्धो दोषाणामुत्पादनं तस्य मोचकस्त्यजनशीलः । 'प्राणको जीवकद्रुमस्तस्य पो प्राणकस्य जीवमात्रस्य प्रतिहितो हितकरः । रोचको रुचिकर इत्युपमा ॥२॥
देववृन्दमहितो विराजते राजते च मुनिसंघसेवितः। नव्यभव्यनिवहैरुपासितो दृश्यते जिन इवेष्टिमानितः ॥२८॥
देववृन्देत्यादि-तथासौ कक्षबन्ध इतो जिनो भगवानिवेष्टिमान् समीहाविषयोऽस्ति । यतो देवानां देवदारुणां पक्षे शक्रादीनां वन्देन महितो मानितो विराजते । तथा
अर्थ--हे तन्वि ! यह कक्षबन्ध-वन प्रदेश, यतीन्द्रवत-मुनिराजके समान सुशोभित हो रहा है, क्योंकि जिस प्रकार यह वनप्रदेश अतिमुक्तमन्मथासारतिनिशवृक्ष अथवा वासन्ती लता और कैंथा आदिके समूहसे सहित है, उसी प्रकार मुनिराज भी अतिमुक्तमन्मथासार-कामदेवके प्रभावसे रहित होते हैं । जिस प्रकार यह वनप्रदेश उद्यदनुबन्धमोचक-अंकुर उत्पन्न करनेवाले शिग्रुवृक्षसे सहित है, उसी प्रकार मुनिराज भी उद्यदनुबन्धमोचक-दोषोत्पत्तिको छोड़ने वाले हैं। जिस प्रकार यह वन प्रदेश प्राणकप्रतिहित-जीवक वृक्षसे हितकारी है, उसी प्रकार मुनिराज भी प्राणकप्रतिहित-प्राणीमात्रका हित करनेवाले हैं और जिस प्रकार वनप्रदेश रोचक-रुचिकर-सुन्दर है, उसी प्रकार मुनिराज भी रोचक-मोक्षमार्गमें रुचि बढ़ाने वाले हैं ।।२७।।। ___ अर्थ-इस ओर यह वनप्रदेश जिनेन्द्र भगवान्के समान इष्टिमान्-इच्छाका विषय है, क्योंकि जिस प्रकार जिनेन्द्र भगवान् देववृन्दवन्दित-इन्द्रादि देवांके समूहसे नमस्कृत है, उसी प्रकार वनप्रदेश भी देववृन्दवन्दित-देवदारु
१. अतिमुक्तस्तु वासन्त्यां तिनिशे निष्फले त्रिषु । २. मन्मथः कामचिन्तायां कामदेवकपित्थयोः । ३. मोचकः कदलीतरौ । तत्प्रसूनेऽपि शिग्रौ च निर्मोचकविरागिणोः । ४. प्राणकः सत्त्वजातीये बोलके जीवकद्रुमे । सर्वत्र विश्वलोचनः ।
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org